“De ware morele problematiek van deze tijd is de onverschilligheid van de mens jegens zichzelf. Men vindt deze onverschilligheid in het feit dat wij de zin voor betekenis en het unieke van de individuele mens zijn kwijtgeraakt. Wij zijn onszelf als handelswaar gaan beschouwen. (E. Fromm, de zelfstandige mens).
De oorzaak van de vervreemding was volgens Fromm het feit dat ‘onze tijd het concept van het leven als kunst’ is kwijtgeraakt. Hoewel de mens van nature een scheppend wezen is, maakt het moderne individu steeds minder gebruik van zijn creatieve talenten. Hij leeft vooral om te werken en te genieten van zijn rijkdom en maatschappelijk aanzien. From verzette zich ertegen dat mensen als slaafse wezens door het leven gaan en pleitte voor een terugkeer van de levenskunst”.

Joep Dohmen in Tegen de onverschilligheid, pleidooi voor een moderne levenskunst, Ambo 2007

Met een dergelijke intro had ik hoge verwachtingen van het boek. De auteur gaat er immers op zoek naar wat levenskunst is en daarmee heeft hij het vooral over authenticiteit : vanuit zelfkennis op deze wijze leven dat dit leven overeenkomt met wie je bent, correspondeert met je diepste waarden en normen. Maar tot nu toe ontgoochelt het boek wat. Maar wie weet, ik heb nog maar een derde van het boek gelezen.

Anderzijds : ik ken ze wel én bewonder ze, die mensen met levenskunst. Dikwijls creatieve mensen die heel goed weten wat ze (niet) willen. Eenvoudige mensen ook, op wie de opgelegde lifestyle-gekte weinig of geen vat heeft.

Jammer genoeg heb die enkele mensen die ik zo ken een volgende kenmerken gemeen waarvan ik vrees dat ze een goede basis vormen om levenskunstenaars te zijn : ze zijn vrij van geldzorgen en hebben de volledige beschikking over hun tijd. Ze hebben geen kinderen of partner, of die partner deelt volledig hetzelfde levensbeeld. En … ze zijn al flink wat ouder.

Zouden dat voorwaarden tot het beoefenen van echte levenskunst zijn ? Ik vind mijn werk zeker zinvol, maar dat ik dàt werk doe en zoveel uren eraan besteed, heeft toch ten eerste met de boterham op de plank te maken. Kinderen brengen via school en vrienden de buitenwereld met zich mee én het conformisme. Zoals het ‘bij die andere kinderen gaat’, zo ook bij ons ! Probeer aan kinderen maar eens het begrip ‘authenticiteit’ uit te leggen, laat staan ’tegen de stroom in varen’. Ouders worden continu geculpabiliseerd ! Tenslotte ben ik nog jong. Misschien moet ik ‘rijpen’. Misschien is oud zijn wel het synoniem van : vrij over je tijd beschikken en zonder materiële zorgen leven.

Er is nog hoop !