ACT : een handleiding bij het leven

Een tijdje geleden volgde ik een lessenreeks die zeer beloftevol leek : minder stress, meer leven vanuit wat ik echt belangrijk vind, het vinden en respecteren van grenzen … ik zou bijna zeggen : de weg naar perfect geluk !

Maar laat het dat nu net niét zijn. Het was een lessenreeks gebaseerd op ACT, wat zoveel is als Acceptance Commitment Therapy. Ho, ik hoor u al zuchten ’therapie’, en het bestaat wel degelijk, therapie op dezelfde grondbeginselen, maar je kan ook gewoon de lessenreeks volgen.  Je hoeft dus geen probleem te hebben, wil je gewoon eens stilstaan bij je leven, dan is dit dé cursus ! Ik volgde de cursus en schrijf bij deze een ‘review’.

Wat leerde ik bij ACT ?

1. Het streven naar geluk maakt ons ongelukkig.

   Ieder mens kent in zijn leven lijden, dat is onvermijdelijk en nu en dan doet het leven pijn. Dat is zo. Je daartegen verzetten (we spreken hier over wat je niet kan veranderen) kost je veel energie en frustraties.

2. Vluchten helpt je niets verder

   Ieder mens ontwikkelt coping-strategieën om om te gaan met wat hem ongelukkig maakt. Sommige zijn ongezond : vermijdingsgedrag, leven op automatische piloot, nog harder werken om niet te moeten voelen, je leven vullen met materIële of andere zaken om de ‘leegte’ of het lijden niet te ontvluchten.
   Als je er eenmaal over nadenkt, dan merk je dat mensen vol van zo’n strategieën zitten. Op zich is het niet erg om met een collega waarmee je net een flinke rel had, even links te laten liggen, maar doe je dat langdurig, dan help je jezelf niets vooruit. Hetzelfde met allerlei afleidingsmanoevres als sporten, harder werken, je op iets anders concentreren of jezelf vol goede moed drinken of bezweren dat het allemaal niet zo erg is. Als het je op lange termijn niet helpt, kloppen die negatieve ervaringen des te harder aan de poort van je hart.

3. Gedachten zijn woorden, niets meer en niets minder

   Aan deze ‘wijsheid’ heb ik veel overgehouden. Er gaan allerlei gedachten door mijn hoofd en volgens de filosofie van ACT zijn dat ook maar ‘gedachten’. Ze kunnen waar zijn of niet waar, het maakt niet uit : ze zijn niet dwingend en niet bedreigend. Het zijn maar gedachten. Helpen ze me niet verder, dan is het belangrijk dat ik besef dat het ‘maar gedachten’ zijn. “Ze zullen me op die vergadering compleet neerhalen”, is maar een gedachte. Ik kan er niets mee doen. Ik hoef ze ook niet meer aandacht te geven dan gewoon te registreren dat ik het denk.  Blijkbaar denk ik dat. So what ?

4. Je hebt weinig controle over je gevoelens, wel over je handelingen

   Dat is wel een sterke. Want we leren van kindsaf aan dat we onze gevoelens onder controle moeten hebben. “Niet huilen”, ‘Sterk zijn’. In die zin moet je gevoelens niet negeren maar ook niet meer plaats geven dan wat ze zijn. Mensen kunnen mij behoorlijk boos maken (gevoel) maar daarom hoef ik nog niet te schreeuwen (handeling) of in een hoekje te kruipen (handeling).

5. Geef plaats aan wat je pijn doet, frustreert of tegengaat

   Hier komt de mindfullness van ACT. Omdat hun eerste (wellicht regelrecht uit het boeddhisme gestolen) wijsheid is dat lijden niet te vermijden is, beweren ze ook nergens dat je het moet bezweren door ‘positief denken’ of ontkenning (zie 2). Het is er gewoon en dat is normaal. Maar het hoeft je anderzijds niet te overheersen. Door in het nu te staan zie je dat je misschien wel behoorlijk afziet (ik verdrink in het werk), maar dat er ondertussen ook dingen goed gaan (fijn gezin). Door mindfull te zijn kom je in contact met alles en laat je de gedachten/gevoelens niet overheersen.

6. Zoek naar wat jou van waarde is en bepaal van hieruit je handelen

   Eigenlijk gezond verstand. Wat is voor mij belangrijk en leef ik ook daarnaar ? Wat ik belangrijk vind geeft me uiteindelijk energie en leven. Maar misschien hou ik mij de facto wel bezig met wat voor mij niet belangrijk is of steek ik daar veel te veel energie en tijd in. Op naar de waarden !
   Toen ik die oefening deed, had ik een hele lijst met waarden, waarop de lesgever droogjes opmerkte dat ik wel veel levens moest hebben. Ik hoor het niet graag maar het is gewoon zo : ik wil teveel. Als je, bij wijze van spreken 100 zaken belangrijk vindt (of niet kan kiezen !)), dan gaat je hoofd en je hart natuurlijk continu alle kanten op, want zelfs met 4 waarden (bv. gezin, intieme relatie, zelfverwezenlijking) heb je al uitdaging genoeg om balans te vinden !

De grondprincipes van ACT

1. Defusie

   Defusie staat natuurlijk tegenover fusie wat samenvallen is. Defusie gaat erover om zo met je gedachten om te gaan dat ze je niet meer overrompelen of overheersen. Als je de hele dag in je hoofd denkt ‘ik zal er bij dat examen niets van bakken’, lijkt het alsof je hele realiteit samenvalt met dat zinnetje. Je wordt gestresseerd en je blijft maar strijden tegen die gedachte (wanhoop, wanhoop), waardoor je nog meer energie kwijt bent.
   ACT leert je allerlei technieken om daar mee om te gaan, zonder ‘in strijd’ te gaan tegen die gedachte of ze te negeren.

2. Expansie (of aanvaarding)

   Weeral, er wordt geen energie gestoken in het ‘strijden tegen’. (Gedachten kunnen waar zijn of niet waar zijn, van belang is of ze je helpen of niet). Lijden is eigen aan het mens-zijn. Het aanvaarden ervan geeft rust.
   Ook hier leert ACT je technieken (o.a. door mindfullness) om ermee om te gaan.

3. Contact

   Hier zitten we helemaal in de mindfullness. Je leeft nu. Je kan zo bezig zijn met het verleden dat je ondertussen niet echt leeft. Je kan zo hard werken dat je eigeniljk alleen maar op vlucht bent omdat je bv. niet wil nadenken of niet thuis wil zijn. Op die momenten heb je geen contact met wat er nu gebeurt en gaat het leven eigenlijk aan je voorbij.

   

4. Het observerende zelf

   Geen idee hoe ik dat hier goed kan uitleggen, maar het gaat erom dat je aandacht krijgt voor alles wat er door je hoofd gaat en daar leert mee omgaan. Een beetje zoals ik bij ‘wat heb ik geleerd’ onder punt 3 schreef denk ik.

5. Waarden

   ACT gaat uit dat iedereen een vol en waarde(n)vol leven kan leiden en dit ‘simpel’ door voor jezelf uit te maken wat belangrijk is in je leven en je handelen hierop te richten. Waarden zijn geen doelen (want als je je doel niet haalt ben je gefrustreerd). Waarden kunnen in de loop van de tijd veranderen en dat is niet erg. “Zorg voor kinderen” is er eentje die enerzijds wel blijft, maar naarmate de kinderen groter worden wel een andere invulling krijgt.

   

6. Toegewijde actie

   Ho, ik vind die termen toch soms nogal spiritueel klinken, maar als ik ze vertaal naar ’trouw blijven aan je waarden’, dan klinkt dat misschien al even zweverig. Samengevat betekent het dat je leeft naar wat je belangrijk vindt en wat voor jou ‘een vol leven’ betekent en dat je je daaraan ook houdt, in goede en slechte dagen. Een beetje als een huwelijk dus en waarom niet, als ik dat echtgenootje van mij ook echt belangrijk vind ?

Eindconclusie

Samengevat heb ik toch wel het een en ander geleerd, vooral de ’technieken’ om dit alles te integreren in mijn leven. Het resultaat is natuurlijk NIET dat ik het perfecte leven heb nu, maar ik sta toch wel anders tegenover sommige stressmomenten. Ze ‘overheersen’ niet meer mijn gedachten en ik blijf toch mijn ogen en hart openhouden voor wat er ‘ook’ is. (Mijn leven valt niet samen met die stressvolle situatie).
Ik ben tegenwoordig ook wel veel bezig met wat ik belangrijk vind of omgekeerd om toch los te laten wat niet zo belangrijk is. Het lijkt een beetje op wat Stephen Covey zegt, dat we toch zoveel bezig zijn met ‘dringende niet belangrijke zaken’, terwijl echt belangrijke dingen zelden dringend zijn.

Interesse gekregen ?

Ik volgde de cursus in het Leuvense, maar als je ‘ACT’ intikt en lessenreeks, dan merk je gauw dat het overal wel te volgen is. ACT komt vanuit de cognitieve gedragspsychologie (laat je niet afschrikken) wat betekent dat het meestal door psychologen (ik kreeg les van een psychiater) gegeven wordt. De mensen die ACT-cursussen geven hebben altijd nog een bijkomende opleiding ACT gevolgd, dus ik denk dat het met de kwaliteit van die mensen wel goed zit.

Heb je nog vragen, dan kan je me natuurlijk altijd mailen, of laat een reactie na. In een volgend postje zal ik een reeks boeken aanraden voor wie het liever gewoon zonder lessenreeks doet.

Photocredits : uitgelichte foto ; fotografe, foto kaart  onder CC0 license.