Askruis – Antoine Sénanque

16 augustus 2024

Het boek Askruis van prijswinnend auteur Antoine Sénanque voert je terug naar de tijd van kloosters, abdijen, begijnhoven, maar evengoed naar de inquisitie. Voeg daar de pest aan toe die door Europa waart, en je hebt de ingrediënten voor een spannend boek. Geestelijkheid die machtsbelust is, staat tegenover monniken en begijnen die verkondigen dat je ook als ‘gewone mens’ God kunt vinden. Mannen zoals meester Eckhart en begijnen aan de ene kant, de grootinquisiteur en paus Urbanus aan de andere kant. Beiden zijn onversaagd in hun strijd.

Een trip naar de middeleeuwen

Askruis is een boek vol dialogen tussen monniken en hun vrienden. Het boek leest alsof je er zelf bij bent, alsof je een stille toehoorder bent van een gesprek onder vrienden. Centraal staat prior Guillaume, die een broeder aanstelt om zijn herinneringen op te schrijven. Het is geen alledaags memoire, maar een leven vol geheimen en avonturen, in de tijd van de kruistochten, de losgeslagen inquisitie, en de pest die het leven en wereldbeeld compleet omvergooide. Askruis is allesbehalve een religieus boek. Religie beheerste in die tijd het denken en doen van de Westerse wereld. De ‘stakeholders’ van die religie waren het echter zelden met elkaar eens. Machtsstrijden, valse beschuldigingen, intriges—je leest het allemaal in Askruis. Eckhart, een bekend en geëerd dominicaan, werd tegelijkertijd vervloekt en aanbeden, afhankelijk van aan welke kant van de macht iemand stond.

“De wachters boden hun geen bescherming, vooral omdat er een aantal gevallen van pest in de Jodenbuurt waren gesignaleerd. Er werd gezegd dat de ziekte in hun adem zat. Dat gerucht ging door de stad. Verrassend genoeg precies op het moment dat de onrust een bedreiging vormde voor de machthebbers. Een rakker vertelde ons dat in een huis in de buurt van de kathedraal een gezin dood was aangetroffen. Een geneesheer had gesproken over builen op de borst. Dat was genoeg geweest. Talloze mensen konden het getuigen: ze hadden Joden uit Toledo zien rondhangen bij de waterplaatsen. Aan hun gordel droegen ze allemaal een leren zak die vol zat met een raadselachtig gif en er was gezien dat ze dat gif in putten goten.”

Citaat uit Askruis, Antoine Sénanque, uitgeverij Ambo/Anthos (2024)

Spannend historisch roman

Askruis is een historische roman waarin je als lezer niet alleen wordt ondergedompeld in de barre tijd van twisten, pest en kruistochten, maar ook veel te weten komt over deze periode. Je leest over de geneeskunde van die tijd, de rol van de begijnen, studeren aan de Sorbonne, en de gevolgen (en oorzaak) van de pest. Wie zowel van historische romans als van filosofie houdt, wordt door Askruis meer dan verwend. Bovendien is Askruis een spannend boek over vriendschap, listen en intriges.

“Er waren klieken en gevechten,” vertelde Guillaume. “De Sorbonne werd vrijwel uitsluitend bezocht door geestelijken. Niettemin vochten ze als huurlingen. Door de animositeit tussen de kloostermonniken waartoe ik behoorde en de seculiere priesters die ons minachtten, werd dat wereldje gezegend met blauwe plekken en bulten. Filosofische overtuigingen leidden ook tot kneuzingen. Omdat de meester de stellingen van de platonisten leek te verdedigen, gaf de kliek rond de inquisiteur-generaal ons de spotnaam ‘Platten’ en bejegenden ze ons met een onmetelijke neerbuigendheid. Zij hadden het enkel over Aristoteles, een Griekse filosoof die nog geen eeuw werd bestudeerd. Er werd gezegd dat het aan de Arabieren te danken was dat zijn werken vertaald en bewaard waren gebleven. Daarom werden zij de ‘Saracenen’ genoemd. Er waren op de Sorbonne regelmatig knokpartijen tussen de ‘Platten’ en de ‘Saracenen’, waarbij de strobalen die dienden als zitplaatsen door de lucht vlogen.”

Citaat uit Askruis, Antoine Sénanque, uitgeverij Ambo/Anthos (2024)

Oordeel

Askruis schetst een unieke blik op de samenleving in de 13e en 14e eeuw, met name over de vele religieuze disputen en machtstwisten van die tijd. Antoine Sénanque heeft zich voor dit boek goed gedocumenteerd. De figuur van meester Eckhart, een dominicaan die een mystieke leer verkondigde, komt vaak aan bod. Als lezer had ik de stukken over mystiek liever wat korter gehad; ik verloor wel eens de draad als het over mystiek ging. Gelukkig is dat niet de hoofdlijn van het verhaal. Askruis zit bomvol historische feiten. Jammer genoeg zijn er geen verwijzingen om te onderscheiden wat historisch is en wat niet. Ik had het zeer op prijs gesteld als er, zoals bij auteur Steve Berry, een laatste hoofdstuk was waarin wordt verklaard wat nu historisch correct is en wat compleet verzonnen. Maar al met al vond ik het een fijn boek om te lezen; het prikkelt mijn nieuwsgierigheid om meer over deze periode of van deze auteur te ontdekken. Wie overigens graag over deze eeuw leest, kan ik De nacht van de begijnen van Aline Kiner aanraden—sommige historische figuren komen in beide romans terug.

Voor wie is dit boek?

Dit is zeker een boek voor liefhebbers van historische romans die houden van een uitdaging. Mensen met interesse in filosofie, religie (in historische context), begijnen, kruistochten of de pest, zullen volop genieten van dit boek. Het boek is tenslotte ook spannend. Levens staan op het spel, evenals de toekomst van de Westerse wereld. Hoe dat afloopt, lees je uiteraard in het boek.