De kracht van het ritueel – Casper Ter Kuile
Als Kerst 2020 ons één ding leert, dan is het wel hoe sommige rituelen zo krachtig zijn dat het verbod ervan aanvoelt als een aanslag op ons leven. In een tijd waarin niets nog normaal is, zijn we genoodzaakt om onze toevlucht te nemen tot nieuwe rituelen. Rituelen scheppen zingeving. Casper Ter Kuile schreef een boek over de kracht van rituelen.
Een tijdperk van angst
‘We leven in een tijd van versnippering’, zo begint het boek van Casper Ter Kuile.
Ons identiteitsgevoel is om diepgaande en historische redenen meer vernipperd geraakt – soms is dat beter, soms slechter. (…) Er is veel goeds te vinden in deze tijd van versnippering, bijvoorbeeld de opkomst van rechten en vrijheid, het toenemend aantal vrouwen dat aan de macht is, de democratisering van kunst en informatie (…)
Maar er zijn ook dingen om je zorgen over te maken. Mensen hebben het gevoel dat het ontbreekt aan gemeenschapszin. (…) Mensen hebben minder vrienden. Ons tijdperk van versnippering heeft de weggeëffend voor een tijdperk van angst.
Casper Ter Kuile in ‘De kracht van het ritueel’
Ter Kuile schreef dit boek voor de corona-epidemie toen sociaal verkeer nog vrij was. Nu ons sociaal verkeer onder druk staat – of simpelweg onmogelijk is – vallen we als mensen nog meer terug op onszelf. Het lijkt soms alsof we kleine eilanden zijn geworden waar de relatie tot onszelf, de ander onder druk staat.
Hoe kunnen we ons verbonden voelen met onszelf, elkaar en met de wereld?
I’ m a million different people from one day to the next – The verve
Wanneer we terugkijken in de geschiedenis waren gemeenschappen vroeger sterker aanwezig en wellicht ook dominanter. Door de technologie en grote mobiliteit behoren de meeste mensen nu tot verschillende gemeenschappen die elk hun rituelen hebben. Je gaat met een groepje fitnessen en daar kom je over als een sportieve flapuit met humor. Je collega’s kennen je dan weer als iemand die afwachtend is, wat streng ogend. Misschien ben je in een leesclub en ben jij net diegene die het gesprek naar de diepte voert. Allemaal groepen die aansluiten bij een deel van je identiteit. Dat is geweldig. Al die groepen geven ons het gevoel van verbondenheid. Of soms ook niet. Het getal is geen garantie op verbinding.
Op zoek naar verbondenheid
Wie geworteld is in verbondenheid kan tegen een stootje. Eenzaamheid maakt kwetsbaar.
Geen contact hebben met anderen geeft de leuke dingen in het leven een bittere bijsmaak en maakt problemen bijna ondragelijk.
Casper Ter Kuile in ‘De kracht van het ritueel’
Volgens Ter Cuile gaat het bij het gevoel van verbondenheid niet enkel om anderen. Maar ook over je
- relatie met jezelf
- relatie met andere
- relatie met de natuur
- relatie met het transcendente (iets wat groter is dan onszelf)
Elke laag zorgt voor versterking van de andere, waardoor het, als we op alle vier de niveau’s diepe verbondenheid ervaren, aanvoelt alsof onze dagen zich binnen een rijke wereld van zingeving afspelen. We zijn in staat om aardiger te zijn, vergevingsgezinder. We helen. We groeien.
Casper Ter Kuile in ‘De kracht van het ritueel’
Spiritueel lezen met Harry Potter
Via vier hoofdstukken leidt Caper Ter Kuile suggesties aan om je aan je geluk te werken. Want geluk, dat heeft alles te maken met die vier lagen die elkaar versterken.
In het eerste hoofdstuk – relatie met jezelf – houdt hij een groot pleidooi voor het spirtuele lezen. Nu heeft spiritueel bij ons – Ter Kuile is een Nederlander die in de VS woont – dikwijls uitsluitend de connotatie van religieus. Ter Kuile gebruikt het woord echter in een veel bredere context. Spirtueel lezen is dan zoveel als het lezen en je bijgevolg afvragen wat die tekst met je doet. Het is een methode die binnen veel religieuze gemeenschappen wordt gebruikt als het over de bijbel gaat, maar het hoeven geen religieuze boeken te zijn. Meer nog, Ter Kuile zelf werd behoorlijk beroemd om zijn podcast spiritueel lezen van … Harry Potter!
Lezen maakt dat we onszelf in andere personages zien en ons wereldbeeld tarten met een nostalgisch verlangen naar ons verleden. (…) Door over anderen te lezen, worden we beter in het begrijpen en samenwerken van anderen, en leren we uiteindelijk onszelf beter begrijpen.
Casper Ter Kuile in ‘De kracht van het ritueel’
Zou het daarom zijn dat kinderen zo graag voorgelezen worden? Als intrede in de wereld, in het zoeken naar wie ze zelf zijn en hoe de wereld is?
Verder houdt Ter Kuile een pleidooi voor een sabbat. Of kortweg: nu en dan eens niet werken, niet functioneel zijn, niet doelgericht. Dat breng je dichter bij jezelf.
De kracht van het ritueel
Moesten ons voorouders geen moeite doen om tot een bepaalde gemeenschap te behoren, dat is nu wel het geval. De mogelijkheden om sociale contacten te onderhouden zijn immens. Maar het kost wel moeite.
Voor deze tweede laag reikt suggesties aan die we allemaal kennen: de kracht van samen te sporten, samen te eten. Net die dingen die in deze coronatijd wegvallen. En dat voelen we !
Vervolgens schrijft hij over de derde laag: onze nood aan verbondenheid met de natuur. Is het daarom dat we nu, verstoken van veel sociaal contact, massaal de natuur intrekken? Wellicht wel. Omdat we voelen dat het ons goed doet.
Tenslotte gaat het over het transcendente. Opnieuw een woord dat onmiddellijk geassocieerd wordt met religie of geloof. Het kan best zijn dat je daar geen enkele affiniteit mee hebt. Of misschien wel, maar niet in de klassieke zin van tradtionele religies. In tijden waarin het geloof in de maakbaarheid van de mens weelderig tiert vind ik het best moedig dat de auteur hier toch op ingaat. Hij geeft zijn eigen interpretatie van gebed.
Bij het gebed luister je naar wat je hart als waarheid ervaart; de diepe liefdes en verlangens die in iedereen leven. Het ware gebed – hier citeert hij Anthony Bloom – is het proces waardoor dingen ‘plotseling duidelijk worden met een diepgang die we nog nooit eerder hebben ervaren, alsof wij plotseling in onszelf diepgang ontdekken.
Casper Ter Kuile in ‘De kracht van het ritueel’
Behoefte aan zingeving en verbondenheid
Ik heb het boek graag gelezen en vrees dat ik het hier een beetje te vlot bespreek. Het boek heeft ontzettend veel diepgang. Ik had nooit het gevoel dat die boek ‘ver van mijn bed’ stond, ook al verwees Ter Kuile soms naar praktijken die ik niet kende of nog nooit over gehoord had. Het resoneerde altijd wel aan iets diepmenselijks, aan iets collectiefs, zoals wellicht de behoefte aan zingeving en verbondenheid. Op één of andere manier hebben we daar, denk ik, allemaal behoefte aan.
Praktisch
Casper Ter Kuile, De kracht van het ritueel is uitgegeven door Prometheus en telt 224 blz. Het is Te koop bij o.a. Bol.com voor € 19,99.
Meer lezen? Klik hier.
