De donkerste nacht: machteloos toezien hoe je zoon radicaliseert
De roman ‘De donkerste nacht’ maakte diepe indruk op mij. Een doodgewoon gezin met liefde en zorg voor 2 zonen. Ouders met gebreken, maar ouders vol goede voornemens en bezorgdheid voor hun kinderen. Langzaam vervreemdt de oudste zoon van de vader. Hij radicaliseert. De onmacht van de vader is voelbaar in iedere zin.
Een doodgewoon gezin
Het is een doodgewoon Frans gezin. Vader volgt de voetbalmatches van de oudste zoon die ondertussen door iedereen Fus (footbal) wordt genoemd. Moeder volgt de schoolcarrière op, ondanks ziekte. Vader werkt bij de spoorwegen en is actief in de lokale communistische partij die hij jaar na jaar ziet slinken. Wanneer de moeder uiteindelijk sterft, doet de vader er alles aan om voor zijn zonen te zorgen. Dat gaat met vallen en opstaan, maar nooit wordt de inzet voor de kinderen in vraag gesteld. Geen vader die ‘de boekskes’ leest, maar een vader die het goed voor heeft voor zijn kinderen.
En dan komt de dag dat je kind van je vervreemdt
Langzaam vervreemdt de oudste zoon van de vader. Hij gaat om met jongens in militaire kleren, haar kort geknipt, jongens die nooit het huis bezoeken. De oudste zoon raakt stap voor stap verwikkeld in groepen die opkomen voor het Front National, een gedachtengoed zo tegengesteld aan het gedachtengoed van de vader. De zoon verdedigt nog: ze doen goed werk in de wijk, ze zijn niet tégen migranten, wel tegen migratie.
De donkerste nacht
Als zijn zoon opgepakt wordt omwille van moord (een wraakactie nadat hij zelf in coma was geslagen), blijft het voor de vader ontzettend moeilijk om voor zijn zoon op te komen. Hij verscheurt hem innerlijk, er is ontzettend veel onbegrip. Beiden, zoon en vader, gaan opnieuw niet in gesprek met elkaar maar lijken steeds maar meer te vervreemden, ondanks het gedeelde verdriet.
Het proces van de zoon – maar ook van de vader
Tijdens het proces kan de vader moeilijk begrip tonen voor de daden van zijn zoon. Hij krijgt het niet over zijn hart om zijn zoon te verdedigen. Hij wordt onder druk gezet door de advocaat van zijn zoon om dat wel te doen, wat hem verward en verweesd achter laat, nu werd zelfs gesuggereerd dat hij deels verantwoordelijk was voor Fus’ daden.
En hoe meer hij (de advocaat, nvdr) me voor de voeten wierp, hoe meer ik er begon aan te twijfelen, begon te denken dat er in al die dingen wel een kern van waarheid school. Hij had bijzonder veel aandacht gehad voor mijn politieke engagement. Hij zei het niet met zoveel woorden, maar insinueerde het sterk, net alsof ik hem recht in de armen van het FN had gedreven. Als ik al niet verantwoordelijk was, dan had ik volgens hem tenminste de aanleiding gegeven voor de gebeurtenissen. Ik was er kapot van.
Citaat uit: Laurent Petitmangin, De donkerste nacht, uitgave van De Bezige Bij (2021)
Een realistisch ingetogen verhaal
Ik begrijp heel goed waarom het boek diverse prijzen gekregen heeft. Centraal staat de vader en zijn machteloos toekijken. Zijn zoon is in zijn twintiger jaren, wat had hij kunnen doen? Had hij iets kunnen doen? Had hij dit kunnen voorkomen?
Nergens zijn cliché’s te vinden in het boek. Het gezin komt rond met het inkomen van de vader, de kinderen zijn sociaal en doen het goed op school – al komt verandert dat na verloop bij Fus. Ze zijn niet rijk, maar in het huis zijn de vrienden van de kinderen welkom en ze komen niets te kort. Ook al praat de vader na verloop bijna niet meer met zijn zoon – om conflicten vermijden – ze blijven samen onder één dak wonen, samen eten en zorg dragen voor de jongste zoon.
Door een kleinigheid gekanteld
De jongste zoon is dol op zijn oudere broer Fus, maar engageert zich niet in het gedachtengoed of de activiteiten van hem. Een voormalige vriend van Fus laat dan weer een sterke indruk op hem na. Jérémy gaat volop voor een studiecarrière en dat wil hij ook. De vader ziet hoe positief de invloed van Jérémy op Gillou is, ook Gillou besluit verder te studeren in Parijs. Is Jérémy de toevallige factor die Gillous leven zal bepalen?
Ik had eindelijk begrepen dat Fus’ leven door een kleinigheid was gekanteld. Dat al onze levens, ondanks de ongelooflijke zogenaamde rechtlijnigheid ervan, niets dan ongelukken waren, toevalligheden, kruispunten en gemiste afspraken. Onze levens zaten vol kleinigheden die ons, naar gelang hun samenstelling, tot koning van de wereld of tot bajesklant zouden maken.
Citaat uit: Laurent Petitmangin, De donkerste nacht, uitgave van De Bezige Bij (2021)
Een boek dat vast lang in mijn geheugen blijft. Vooral de onmacht van de vader en alles wat ’tussen de lijnen door’ te lezen is, spreekt aan. Er zijn geen schokkende verhalen, geen ideologieën die uitgelegd worden. Eerder omgekeerd: dat het iedereen kan gebeuren, je zoon/dochter die in contact komt met bepaalde vrienden. De groepen van FN doen overigens best goede dingen voor de wijk, wat het allemaal nog moeilijker maakt. De wijken zijn verder wel ideologisch oorlogsveld: wie wint het in het plakken (en overplakken) van affiches, wat als twee ideologisch rivaliserende groepen elkaar tegenkomen en het loopt uit de hand?
Laurent Petitmangin, De donkerste nacht, uitgave van De Bezige Bij (2021), telt 160 blz. en is te koop bij voor € 20,99 paperback of € 11,99 (ebook). Ook verkrijgbaar als
Een boek dat de Prix Stanislas, Prix Femina des Lycéens en Grand Prix dus Premier Roman kreeg.
Zin in andere boeken hier besproken op DeWereldvanKaat? Klik hier.
