Economie om van te smullen- met voedsel de wereld economie verklaard

15 augustus 2023

Met “Economie om van te smullen” heb je een vlot leesbaar boek in de hand dat je kennis laat maken met verschillende economische theorieën en je flink wat inzicht heeft in internationale markten. Ha-Joon Chang verbindt economie met een gerecht of een ingrediënt. In een wereld van globalisering staan achter één gerecht of product meestal heel wat (politiek-)economische belangen. Wat tegen welke prijs op de markt komt, waarom het net hier te verkrijgen is, je leest het allemaal in zijn boek ‘Economie om van te smullen’

Ha-Joon Chang

Ha-Joon Chang, auteur van het boek, houdt duidelijk van de wereldkeuken. Afkomstig uit Korea verruilt hij als jonge man die verder studeren wil, zijn thuisland voor de University of Cambridge, Verenigd Koninkrijk. Het is de confrontatie met een totaal andere manier van omgaan met geld en een andere economie.

“Dit was de allereerste keer dat ik Zuid-Korea ging verlaten, en dat had met geldgebrek niets te maken. Mijn vader was een hoge ambtenaar geweest en mijn familie was misschien niet rijk maar wel in goeden doen, en een buitenlandse vakantie hadden we ons zeker kunnen veroorloven. In die tijd mocht een Zuid-Koreaan echter niet naar het buitenland reizen voor toeristische doeleinden; de regering gaf gewoon geen paspoorten af voor vrijetijdsbesteding. In die periode was de regering bezig met de industrialisatie van Korea en zij wilde elke dollar van exportopbrengsten gebruiken om de machines en ruwe grondstoffen te kopen die nodig waren voor de economische ontwikkeling. Er mochten geen buitenlandse valuata worden ‘verspild’ aan ‘frivoliteiten’ zoals vakanties over de grens”.

Ha-Joon Chang in ‘Economie om van te smullen, met voedsel de wereldeconomie verklaard‘, Nieuw Amsterdam 2023

De toon is gezet. Waarom iets is zoals het is, waarom iets kan of niet kan, Ha-Joon zal altijd verwijzen naar economische belangen en markten. Hij schuwt geen kritische pen: want over wiens belang gaat het hier, wat zijn de principes van deze markt? Een goed economisch beleid kan een land (regio of landen!) vooruitgang helpen, of ze maken de kloof tussen arm en rijk dieper.

Economie bepaalt de samenleving

In de inleidende hoofdstukken spreekt Ha-Joon Chang over het belang van economie en hoe die georganiseerd wordt. Er is géén vorm van economie die alles zaligmakend is. Of neutraal. Laat staan dat de wetten van economie onveranderlijk of onbreekbaar zouden zijn.

“We kunnen nog verder gaan en stellen dat de economie bepaalt in wat voor samenleving we leven. In de eerste plaats: doordat we verschillende economische theorieën individuen op een verschillende wijze vormen, zorgen ze er ook voor dat onze samenlevingen er verschillend uitzien. Zo kan een economische theorie die industrialisatie aanmoedigt leiden tot een samenleving waar meer krachten werkzaam zijn die om een egalitair beleid vragen. (…) Of om een ander voorbeeld te geven: een economische theorie die gelooft dat mensen (bijna) volledig worden gedreven door eigenbelang, zal een samenleving scheppen waarin samenwerking wordt bemoeilijkt. In de tweede plaats: verschillende economische theorieën hebben verschillende visies op de vraag waar de grenzen van de ‘economische sfeer’ moeten liggen. Dus als een economische theorie de privatisering aanbeveelt van wat velen beschouwen als essentiële zaken zoals gezondheidszorg, onderwijs, water, openbaar vervoer,’ elektriciteit en huisvesting, dan beveelt zij aan dat de marktlogica van ‘één dollar, één stem’ moet worden uitgebreid ten koste van de democratische logica van één persoon, één stem.

Ha-Joon Chang in ‘Economie om van te smullen, met voedsel de wereldeconomie verklaard’, Nieuw Amsterdam 2023

Eikels, Rogge, Rundvlees en garnalen

Het zijn maar een paar van de ingrediënten waarmee Ha-Joon Chang een gerecht én hoofdstuk begint. Elk ingrediënt is gelinkt aan een theorie of opvatting of gang van zaken. Lees maar mee:

‘Rogge: waarin deze typische Noord-Europeaanse graansoort enkel misverstanden over de zorgstaat opheldert’. Of wat dacht je van deze: ‘Kokosnoot: waarin de tropische vrucht onthult waarom het verkeerd is te denken dat ’tropische’ mensen arm zijn omdat ze niet hard zouden werken. Of: Limoen: waarin de Britse marine en de Braziliaanse nationale drank worden gemixt om ons te helpen nadenken over de uitdagingen van de klimaatveranderen’.

Ha-Joon Chang in ‘Economie om van te smullen, met voedsel de wereldeconomie verklaard’, Nieuw Amsterdam 2023

Zeventien ingrediënten zijn goed voor zeventien recepten en evenveel hoofdstukken die je inzicht geven in economische theorieën, ideologieën, verbonden met geschiedenis en culturen.

Ha-Joon Changs benadering is speels maar tegelijkertijd alomvattend. Alsof hij een kookboek wereldkeuken schrijft maar dan wel ‘wereldeconomie’ of ’theorieën over economie over heel de wereld’. Het leest zo vlot dat je bijna de indruk krijgt dat iemand gewoon tegen jou een praatje maakt.

Voor wie is dit boek?

Iedereen met interesse in de wereld en de uitdagingen waarvoor de wereld zich gesteld ziet, zal ‘Economie om van te smullen‘”‘ graag lezen. Je hoeft geen econoom te zijn of kennis te hebben van vaktermen uit de economische of bankwereld. Ook wie houdt van de ‘echte’ wereldkeuken zal dit boek graag lezen. Dat wortels oranje zijn heeft alles te maken met … Het Huis van Oranje. (Wat weer een mooi opstapje is om over monopolies te praten). Liefhebbers van bananen en chocolade komen volop aan hun trekken. En natuurlijk zijn er de korte recepten bij het begin van elk hoofdstuk. Ze zijn meestal zo eenvoudig dat een echt recept niet eens nodig is. De combinatie van ingrediënten drijft je al de keuken in.