Een steekje los – leven met angst

Psychische problemen zijn dan misschien minder taboe dan vroeger, de kennis over psychische kwetsbaarheid en mentale gezondheid is verre van wijd verspreid. De labels klinken bekender in de oren, maar wat betekent het voor iemand met zo’n label? Blossom Books bracht opnieuw een boek uit met wetenschappelijk inzicht gecombineerd met een getuigenis. Iris Ter Haar vertelt in ‘Een steekje los’ over wat angst met haar doet, wat een angststoornis is en hoe ze er door hulp haar leven toch groter maakt, ondanks de angst die haar soms behoorlijk parten speelt.

We zijn toch allemaal ooit een beetje angstig?

Iris Ter Haar vertelt in ‘Een steekje los’ volop over haar ervaringen met angst. Ze doet dat met de nodige humor maar bovenal met veel kwetsbaarheid. Wie het boek leest zal nooit meer reageren met ‘we zijn toch allemaal ooit angstig?‘ of hoofdschuddend denken ‘is het nu zo erg?’. De angst zoals Iris die ervaart is een angst buiten proporties, een angst die allesoverheersend is en haar leven en relatie behoorlijk beheerst.

Meer dan een beetje angst

Wie de kenmerken van een angststoornis opzoekt in de DSM (een dik boek met, zeg maar, alle mogelijke psychische stoornissen en hun kenmerken), komt al snel tot de conclusie dat het hier niet gaat om een gezonde portie angst of stress.

De formele definitie van een angststoornis, zoals beschreven in de DSM, beslaat maar liefst 2 bladzijden in het boek van Iris ter Haar. Als psychologe was ze vertrouwd met zowel het boek als de ’theorie’ van angststoornissen. Je zou denken dat je dan onmiddellijk weet wat er aan de hand is en wat je moet doen, maar zo werkt het niet.

Ik wist heel lang niet dat ik last had van paniekaanvallen. Toen ik begon met therapie kreeg ik als huiswerk een formulier mee met een tabel waarin ik mijn paniekaanvallen moet bijouden. (…) Het enige probleem was dat ik nog steeds niet goed begreep wanneer ik wat ik voelde een paniekaanval mocht noemen. Misschien voelde ik me gewoon een beetje naar en heeft iedereen dat wel eens en moest ik me niet zo aanstellen.

Citaat uit ‘Een steekje los, leven met angst‘ van Iris ter Haar

Angst begrijpen

Het boek van Iris ter Haar telt drie delen. Het eerste deel is gewijd aan het begrijpen van wat angst en paniek is. Wanneer wordt angst ‘ongezond’ en beheerst het je leven? Iris ter Haar deelt hier haar eigen levensverhaal. Een paniekstoornis komt er niet van de ene op de andere dag en verloopt niet bij iedereen op dezelfde manier.

Ik kan me een kerstdiner herinneren waarbij ik diep vanbinnen langzaam stierf van paniek waar ik mijn eten heen en weer schoof met mijn vork en zo nu en dan een miniscuul hapje nam zodat het leek alsof ik ook gezellig meeat. Door de opborrelende paniek die ik voelde omdat ik ‘vastzat’ aan tafel, was mijn eetlust spontaan verdwenen – en dat verergerde mijn paniek alleen maar, omdat ik niet ondankbaar wilde lijken. Ik had geen idee wat er met heen gebeurde of wat er gezegd werd, alsof ik in een soort luchtbel zat (een vorm van derealisatie) en ik zat kaarsrecht op mijn stoel aan tafel de seconden af te tellen tot het een sociaal acceptabele tijd was om naar huis te gaan.

Citaat uit ‘Een steekje los, leven met angst‘ van Iris ter Haar

Therapie: geen rechte lijn

In het tweede deel vertelt Iris uitgebreid over het lange therapeutische traject dat ze liep. In Nederland is de geestelijke gezondheidszorg anders georganiseerd dan in Vlaanderen, maar er zijn evengoed lange wachttijden, personeelstekorten en muren van ‘regeltjes’ waar ze tegenaan liep.

Het was voor mijn boek handiger geweest als ik één behandeling had gevolgd die ik netjes in een paar onderwerpen kon verdelen aan de hand van een paar duidelijke stappen. Had ik zelf ook wel fijn gevonden overigens, lekker overzichtelijk en lineair van ziek naar beter.
In werkelijkheid verloopt therapie meestal niet met een duidelijk stappenplan, maar worden er soms zijwegen ingeslagen. Of gooit een psycholoog die van baan verandert roet in het eten.

Citaat uit ‘Een steekje los, leven met angst‘ van Iris ter Haar

Het tweede deel van dit boek begint met … een eindeloze wachtlijst. Dat is best frustrerend. Zo’n wachtlijst is overigens niet ‘stabiel’, het kan langer of korter duren. Niet iets waar iemand met angst hoopvoller van wordt, laat staan rustiger. ter Haar beschrijft hoe ze die wachttijd ervaart en wat ze zelf doet om toch enigszins haar leven in handen te nemen. Ze vertelt over de medicatie die ze neemt én over haar ideeën daarover. Nooit zwart/wit, altijd genuanceerd. Ondertussen krijgt ze allerlei adviezen van mensen. Ze gaan allerlei kanten op.

Als lezer maak je kennis met wat cognitieve gedragstherapie is, ademhalingstherapie, schematherapie, EMDR en groepstherapie. ter Haar vertelt wat de therapie met haar doet en hoe ze zelf aan de slag gaat. Geen rechte lijn dus, geen wondermiddel. Maar wel helpend.

Leven

Het laatste deel kreeg als titel ‘Leven’. Na het intense therapeutische proces wil Iris ter Haar opnieuw de draad oppakken. Tussen de eerste aanmelding bij de huisarts en het afsluiten van het behandelproject ligt meer dan 2 jaar. De therapie zelf startte ze in april 2018 en sloot ze af in november 2020. Onderstaand citaat is veelzeggend, vergelijk het met het voorgaande citaat over het kerstdiner.

Toen mijn schoonouders vroegen of ik langskwam met Kerstmis, schoot ik gelijk in de stress. Ik zag mezelf al aan een feestelijk gedekte tafel zitten met het gevoel dat ik niet zomaar weg zou kunnen. Nog los van het feit dat ik was vergeten dat we midden een lockdown zaten en een uitgebreid diner sowieso niet zou kunnen, bedacht ik ook al snel: wat kan ik doen waarbij ik me wel oké voel zonder dat ik de situatie uit de weg ga? Eten (en al helemaal met kerst, wanneer ik meer druk voel om ‘leuk’ te zijn) was nog een stap te ver. Het andere uiterste was helemaal niet gaan. Als gulden middenweg zei ik dat ik op de thee wilde komen, want op visite gaan vond ik gezellig. Een perfect voorbeeld waarbij ik niet over mijn eigen grenzen heen ging, maar wel mijn comfortzone oprekte.

Citaat uit ‘Een steekje los, leven met angst‘ van Iris ter Haar

Wat als je samenleeft met iemand met een angststoornis?

Tenslotte laat Iris van Haar haar vriend aan het woord. Hoe is het om samen te leven met iemand met een angststoornis? Het is een open en eerlijk verslag met respect voor de grenzen van beiden.

Samengevat

Een steekje los is een vlot leesbaar boek dat wetenschappelijke kennis combineert met een eerlijk getuigenis. ter Haar gaat niets uit de weg, is eerlijk, stelt zich kwestbaar op, maar zoekt evenmin extremen of sensatie. Het is wat het is.
Wie interesse heeft in dit onderwerp, hetzij voor zichzelf of iemand uit zijn omgeving, zal veel aan dit boek hebben. Maar ook al ben je nog nooit van veraf of dichtbij geconfronteerd met een angststoornis, dan leer je door dit eerlijke boek een nieuwe wereld kennen. Een wereld van zowel angst als moed.

In deze serie verscheen ook een boek over ASS en borderline.

Iris ter Haar, Een steekje los, leven met angst, telt 227 blz. en is een uitgave van BlossomBooks (2021). Het boek is te koop bij o.a. Bol.com voor € 19,99 (paperback) en €9,99 (ebook) en € 12,99 (luisterboek)