Gelezen: Leerschool – Tara Westover (must read !)

Beklemmende biografie van Tara Westover

Tara Westover groeit op in een Mormoons gezin in Utah met een vader en moeder die steeds fantatieker worden in hun geloof. Tara’s vader is bezeten met door het vooruitzicht van het eind van de wereld. Alleen wie voorbereid is (en gelovig) zal overleven. Het gezinsleven staat dan ook in het teken van deze voorbereiding. Enerzijds worden er gigantische hoeveelheden voedsel ingemaakt en ingeslagen, anderzijds wordt er een gewapende verdediging rond het huis gemaakt. Want wie bij het Eind der tijden voorbereid is, zal in het vizier komen van diegenen die dat niet zijn.

Tara’s vader is doordrongen van wantrouwen ten aanzien van de overheid. Tara gaat niet naar school (dat is indoctrinatie) en wordt bij haar geboorte niet aangegeven. Voor de staat bestaat ze niet. Medische zorg beperkt zich tot de kruiden van haar moeder. Ziekenhuizen en dokters worden niet bezocht.

Tara Westover is geboren in 1986, exacte geboortedatum onbekend. Geboren in de Verenigde Staten. En nee, dit is geen fictie. Dit boek is de biografie van een jonge vrouw die continu weer en weer geslingerd wordt tussen de loyaliteit aan haar familie en geloof en het geweld en de bizarre overtuigingen in gezin waarin ze opgroeit.

Leerschool – Educated

De oorspronkelijke titel van het boek is “Educated” en wie het boek leest zal onmiddellijk doorhebben dat ‘leerschool’ echt wel compleet de verkeerde Nederlandse vertaling is. Leerschool verwijst naar wat je gaande weg door ervaringen leert, educated verwijst, in het geval van  Tara Westover letterlijk naar ‘getting an education‘ in de zin van ‘naar school gaan.

Wanneer Tara Westover 16 is beseft ze dat ze weinig van de wereld weet. Ze is nog nooit naar school geweest maar in haar groeit het verlangen om kennis te vergaren. Er zijn enkele boeken thuis, maar dat is zeer ontoereikend. Haar vader ziet scholen als instituten van de overheid waar je enkel leugens leert en op het verkeerde pad wordt gezet.

Met een wilskracht die ongezien is – Tara werkt immers op de sloopplaats van haar vader – studeert ze na het werken om deel te kunnen nemen aan een ingangsexamens om hoger onderwijs te kunnen aanvatten. Wiskunde lijkt overkomelijk, maar met de hulp van haar oudere broer (die in deze testen slaagde) lukt het haar toch.

Hoger onderwijs

Dat hoger onderwijs loopt niet van een leien dakje. Wanneer de professor verwijst naar de holocaust heeft ze geen idee waarover het gaat. Europa, is dat een land ? Ze mist fundamentele kennis én vaardigheden. Wat is multiple choice ? Wat is studeren ?
Bovendien moet ze allerlei jobs nemen om het hoofd financieel boven water te houden. Een prof stelt haar voor om een beursaanvraag te doen, maar daarvoor heeft ze de belastingaangifte van haar ouders nodig. Een beurs betekent ‘afhankelijkheid van de overheid’, dat zint haar vader niet. Toch slaagt ze erin, door haar moeder, om toch de beurs te krijgen. Wil ze die jaar na jaar krijgen, dan moet ze echter geslaagd zijn. Al snel blijkt dat Tara echt intelligent is, maar de gebeurtenissen thuis (geweld en onbegrip) leiden tot een depressie waarin ze vooral leeft op TV-kijken. Gelukkig kan ze toch tijdig het tij keren.

God werkt doorheen kruiden

Tussen haar studies door keert ze terug naar huis en werkt ze op de sloperij van haar vader. Ze doet er gevaarlijk werk, waardoor ze nu en dan (!) maar net aan de dood ontsnapt. Ernstige ongevallen maken daar deel uit van het leven. Haar vader is behoorlijk roekeloos en lijkt weinig bekommerd te zijn om de zorg voor zijn kinderen. Er gebeuren behoorlijk wat ongevallen in het boek, de kleren van haar broer branden in zijn lichaam wanneer hij gedrenkt wordt in een chemische stof (maar dat niet door heeft). Bij ieder ongeval luidt het devies: ‘moeder lost het op, want in haar kruiden werkt God’. Nooit wordt er naar het ziekenhuis gegaan, ook is het soms op leven en dood.

Geweld

Eén van haar broers is ziekelijk gewelddadig. Het is behoorlijk angstaanjagend om het te lezen, niet alleen wat het geweld zelf betreft, maar evengoed de ziekelijkheid ervan. De slogan ‘als je je gedraagt als een kind word je behandeld als een kind’, lijkt een excuus om Tara bij elk zogenaamd ongewenst gedrag alle hoeken van de kamer te laten zien.
Alsof het fysieke geweld nog niet genoeg is, komt daarbij het psychische geweld. Dat Tara een hoer is (een blik teveel naar eender wie) en dat ze zich van alles in het hoofd haalt (door te willen studeren).

It’s strange how you give the people you love so much power over you , I had written in my journal . But Shawn had more power over me than I could possibly have imagined . He had defined me to myself , and there’s no greater power than that .

Sterke bloedbanden

Een vraag die zich wellicht iedere lezer stelt: waarom breekt Tara Westover niet met haar ouders  en haar familie? Eens ze studeert is ze immers behoorlijk onafhankelijk. Waarom ondergaat ze iedere keer weer het geweld ? Tara geeft daar geen expliciete antwoorden op maar tussen de regels door kan je het wel lezen. Eerst en vooral: ze behoort tot een gesloten gezin dat het geloof of fundamentalistische manier interpreteert. Het wantrouwen wordt continu gevoed. Ze heeft geen leraren, geen (school-)vrienden en geen idee van wat er bijvoorbeeld bestaat aan sociale hulp.
Haar vader fungeert als een soort profeet. Als kind heeft ze zich nooit kritisch ten aanzien van haar vader opgesteld. Meer nog: nergens is haar geleerd om kritisch te zijn, dat er mogelijks nog andere waarheden zijn, dat dit het hele plaatje niet is. Het is net door haar education dat ze langzaamaan ziet dat er verschillende kanten zijn aan een verhaal.
Zo hoort ze in één van de lessen spreken over manisch depressiviteit en ze herkent in één blik haar vader.

I had begun to understand that we had lent our voices to a discourse whose sole purpose was to dehumanize and brutalize others — because nurturing that discourse was easier , because retaining power always feels like the way forward .

Loslaten

Uiteindelijk lukt het Tara Westover om haar ouders los te laten, maar dit blijft heel moeizaam. Haar studies bleken een succes, ze studeerde verder in Cambridge (UK) en aan de prestigieuze Harvarduniversiteit. Ze haalde een doctoraat in geschiedenis, waardoor ze haar eigen geschiedenis  – ze bestudeerde ook het mormonisme – met andere ogen zag.

Geraakt

Ik was behoorlijk geraakt door dit boek. Ik vroeg mij dikwijls af hoe zo’n situatie mogelijk was, maar wie het boek leest komt de conclusie dat zo’n verhalen zelden zwart/wit zijn. Tara Westover schrijft in de inleiding van haar boek dat dit geen boek over mormonisme is en dat pleit voor haar genuanceerd schrijven. Het is door haar eigen ‘leerproces’ dat ze gezien heeft dat haar verhaal eigen is aan haar gezin, aan haar manisch depressieve vader en haar afhankelijke (en bij tijden zeer dubbelzinnige) moeder.
Ik was geraakt door de sterkte van de banden, hoe moeilijk het is om je los te maken van het gezin waarin je opgroeide, evenals de overtuigingen die je met de paplepel kreeg binnen gelepeld. Anderzijds kon ik er mij wel wat bij voorstellen. Familie heeft een gigantisch impact over hoe je over jezelf denkt en hoe je je in de wereld situeert. Ik denk dat we ons daar zelden echt helemaal van bewust zijn.

It’s strange how you give the people you love so much power over you , I had written in my journal . But Shawn had more power over me than I could possibly have imagined . He had defined me to myself , and there’s no greater power than that .

Uiteraard was ik ook heel erg geraakt door haar wilskracht en gedrevenheid. Haar honger naar kennis was ontembaar. Ik denk dat het in haar geval evengoed de honger was naar zelfkennis. Het is pas tijdens haar studies dat ze ontdekt dat haar zelfbeeld compleet bepaald is door anderen.

Praktisch

Ik las het boek in het Engels (uitgegeven februari 2018) maar ik zag dat het al vertaald is in het Nederlands.

Tara Westover, Leerschool, 400 blz., een uitgave van de Bezige Bij. Te koop bij o.a. Bol.com voor € 22,99 (paperback) of € 7,99 ebook.