Grand Hotel – Ilja Leonard Pfeijffer

Een groot schrijver, ja. Maar toch kon het boek Grand Hotel Europa mij niet bekoren. Ik vond het neerbuigend en hoogdravend. Het thema massatoerisme zet aan het denken, maar dan lees ik liever een boek van een socioloog of een filosoof.
Toch staat Grand Hotel Europa overal in de TOP 5 van meest gekochte boeken. Ik vraag me af wat de aantrekkingskracht van het boek is en hoor het dan ook graag.

Kaderverhaal

De auteur logeert lange tijd in Grand Hotel Europa in de hoop het één en ander te verwerken. Er zijn flash-backs, ontmoetingen in het hotel, beschrijvingen van trips naar grote steden. Dat had ik hiervoor ook al geschreven. Maar dat is slechts het kaderverhaal, het geraamte dat hij gebruikt om enkele grote thema’s aan te raken.

Ik moest orde scheppen in de herinneringen die mij als een zwerm woedende bijen hadden opgejaagd en verhinderden dat ik helder kon denken.

Massatoerisme en migratie

Dat zijn de hoofdthema’s van Grand Hotel Europa. De titel op zich spreekt al boekdelen. Europa als een continent dat één groot museum wordt waar mensen naar het verleden kijken. Volgens Ilja Leonard Pfeijffer ligt de toekomst niet in Europa. Europa is voorbijgestreefd, ingeslapen.

De identiteit van Europa lijkt in het verleden te liggen. Of: het verleden is de identiteit van Europa.

Filosoferen

Er wordt veel gefilosofeerd in Grand Hotel Europa en soms wist ik niet meer wat ika an het lezen was. Een roman? Een boek filosofie?

‘U bent ongetwijfeld bekend met de wijze waarop de gezaghebbende veelweter George Steiner de idee van Europa heeft getracht te omschrijven. Hij definieert de eigenheid van het continent aan de hand van vijf onderscheidende kenmerken. Het eerste is, interessant genoeg, de alomtegenwoordigheid van cafés, die hij, beschaafd als hij is, niet zozeer beschouwt als drenkplaatsen van de hopelozen waar zure vergetelheid wordt geschonken in een bodemloos glas, als wel als ontmoetingsplaatsen waar de intelligentsia samenzweert, schrijft en debatteert, en waar de bepalende filosofieën zijn ontstaan, alsmede de toonaangevende artistieke stromingen en de ideologische en esthetische revoluties.’ ‘Het doet mij deugd,’ zei ik, ‘dat ik het frequente cafébezoek uit mijn verleden op gezag van niemand minder dan Steiner kan verdedigen als een uiting van een militant pro-Europese houding.’ ‘U merkt dat Europa voor Steiner pas in de negentiende eeuw begint. De presocratische, platoonse en aristotelische filosofieën, de stoa en het epicurisme, het neoplatonisme, de erfenis van de kerkvaders, de mystiek en hoofse ethiek, de renaissance, de verlichting en de romantiek zijn allemaal niet in het café ontstaan, evenmin als het classicisme, het hellenisme, de romaanse stijl, de gotiek, de barok en het neoclassicisme. Steiners ijkpunt is het burgerlijke Europa, waarvan hij zelf een exponent is. Hij ziet de boulevards van Parijs en Wenen voor zich als hij aan Europa denkt, niet de agora van Athene of de machtige vorstenhoven.

Daar moet je natuurlijk van houden, alleen vond ik het voor een roman allemaal nogal hoogdravend. Ik begrijp het wel, hij wil in romanvorm schrijven over Europa. Als classicus laveert hij tussen de oude filosofen zoals wij doorheen de alledaagse files. Maar toch. Liever niet.

Hoogdravend en donker

Ik denk dat dit wel verklaart waarom ik het boek echt niet goed vond. Soms vond ik het nogal uit de hoogte en inconsequent, bijzonder donker ook – je wordt er echt niet vrolijk van. Allerlei problemen worden aangekaard en na zo’n dikke 500 bladzijden Grand Hotel Europa kon ik niet anders dan zuchten.

En ja, soms vond ik het erover en neerbuigend. Want die mensen (in onderstaand citaat), dat zijn natuurlijk de niet-intellectuelen. Dat zijn de mensen zoals u en ik. Die er volgens hem toch weinig van begrijpen.

Mensen die zich erop laten voorstaan dat ze graag veel en ver reizen, zijn hedonistische escapisten. Ze zijn op de vlucht voor zichzelf, hoewel ze altijd zullen zeggen dat reizen hen met henzelf confronteert.

Waarom scoort dit boek zo hoog?

Toen ik deze weken kerstcadeau’s kocht, zag ik dat Grand Hotel Europa overal in de Top 5 stond. Geen twijfel dat dit een geweldig schrijver is. Maar ik heb toch ook de indruk dat het een beetje een ‘moeten’ is om dit boek goed te vinden, anders begrijp je het niet, en behoor je niet tot de elite.

Dus mocht je oprecht vinden dat dit boek zo hoog in de boekencharts staat, laat het me aub weten.

Alternatief: het ware leven is elders

Geef mij dan maar het boek van Ruud Welden: Het ware leven is anders, Filosofie van het reizen.
De ideeën uit Grand Hotel Europa zijn deels de ideeën die ook hier verwoord staan. Wil je dus lezen over massatoerisme, dan zit je hier ook wel goed.

Ilja Leonard Pfeijffer, Grand Hotel Europa (2018) telt 552 bladzijden en is uitgegeven door de Arbeiderspers. Het is te koop bij o.a. Bol.com voor € 26,99 (paperback).