Het grenzeloze brein- denk jezelf intelligent!

Er is weinig geweten over de mogelijkheden van ons brein, maar gelukkig neemt die kennis sterk toe. In ‘Grenzeloos Brein’ heeft Jo Boaler, hoogleraar aan Stanford University het over neuroplasticiteit, wat zoveel betekent als dat hersenen en wat hun mogelijkheden zijn, geen statisch gegeven is. ‘Grenzenloos is ons brein dan misschien wel niet helemaal, maar Jo Boaler toont wel aan hoe we beter niet te snel in de beperkingen van ons brein geloven.

Hoe ons denken ons tekort doet

Wiskundevrees. Schrijfvrees. Tekenvrees. Geen idee of al die woorden echt bestaan, maar ik ken alvast veel mensen die eraan lijden. Jo Boaler, hoogleraar wiskundeonderwijs aan de Stanford Universteit, heeft het alvast veel over wiskundevrees: de overtuiging dat je ergens niet goed in bent en dit altijd als een obstakel ervaart. Gevolg: je gaat het uit de weg en laat het aan anderen over. Het is frustrerend en je hebt het gevoel dat wat je ook probeert, je resutaten sowieso eerder beperkt zullen zijn. Maar wat als talenten (zoals het talent voor wiskunde) als spieren zijn, die je kan trainingen? Wat als ook je hersenen, door training sterker kunnen worden, tot meer in staat, net zoals wie traint om uiteindelijk 5 km te lopen aanvankelijk amper 100 meter ver raakt?

We komen niet met vaststaande talenten ter wereld, en degenen die de beste prestaties leveren doen dat niet dankzij hun genen. De mythe dat onze hersenen onveranderlijk zijn en dat we gewoon niet de aanleg hebben voor bepaalde vakken, is niet alleen wetenschappelijk onjuist, deze is alomtegenwoordig en heeft een negatieve invloed op het onderwijs en vele andere aspecten van ons dagelijks leven. (…)
De wetenschap dat telkens we iets leren, onze hersenen veranderen en worden georganiseerd, is het resultaat van misschien wel het belangrijkste onderzoek van dit decenium: onderzoek naar hersenplasticiteit, ook wel bekend als neuroplasticiteit.

Citaat uit Jo Boaler, Het grenzeloze brein, leren, leiden en leven zonder belemmeringen. Harper Collins 2020

Carol Dweck en Jo Boaler

Carol Dweck, eveneens hoogleraar aan de Staford Universiteit, met als specialisatie psychologie, schreef een bestseller met haar boek ‘Mindset’ waarin ze, gesteund door tal van onderzoeken, uitlegt hoe groot het belang is van een ‘groei mindset‘ versus een statische mindset. Je motivatie en geloof in groei (verandering) zijn bepalend voor je leven en je successen. Het maakt voor dat laatste overigens niet uit over welk soort succes het gaat, of het nu in je relationele leven is, je zakelijke carrière of wat dan ook.

De research van Jo Boaler en de nieuwe manier van leren waarop Boaler haar wiskundeonderwijs inricht sluit naadloos aan bij wat Dweck promoot: het geloof in groei en het achterlaten van beperkende overtuigingen. Het stuk neuroplasticiteit laat overigens zien dat het over méér dan alleen een overtuiging gaat.

Kan iedereen alles mits voldoende inzet?

Toen ik het boek las, leek het soms alsof Jo Boaler wou verkondigen dat de mogelijkheden voor iedereen onbegrensd waren. Eindeloos zijn de mogelijkheden niet, maar wat volgens haar wel vast staat is dat iedereen bijna in alle gevallen tot veel meer in staat is dan hij of zij denkt. Onze manier van denken en onderwijs is echter soms beperkend.

Het belang van falen

Zo hecht ze veel belang aan falen. Het is door te falen dat je leert. De angst voor falen of verkeerde antwoorden kan zo groot worden dat je jezelf kansen ontneemt. Je begint er simpelweg niet aan, je daagt jezelf niet uit en ’traint’ bijgevolg je hersenen niet. Het falen zelf is overigens prima voor de hersenen: ze zijn aan het werk, zoeken alternatieven, gaan creatief op zoek naar nieuwe invalshoeken om het probleem op een andere manier te bekijken en op te lossen. Daarvoor is natuurlijk een flinke dosis zelfvertrouwen nodig. Falen hoeft zelfvertrouwen niet in de weg te staan. Het behoort tot het leven (en leren) zelf, we kunnen er dus maar best positief, als kans tot groei, tegenaan kijken. Anders wordt onze wereld (en mogelijkheden) wel heel klein als we enkel datgene doen en kiezen waarvan de uitkomst al gekend is.

Inzicht in de positieve voordelen van fouten zorgt voor een andere kijk op mislukkingen. (…) Aan dat proces moet je continu werken.
De eigenschap grenzenloos te zijn, komt pas echt tot haar recht in de manier waarop we met mislukkingen omgaan. (…) De mensen die echt grenzeloos zijn, zijn degenen die falen en onverschrokken doorgaan, die omver worden geblazen en gelijk weer opstaan, die tegenwerking ondervinden en dat als een positief teken zien dat ze met iets belangrijks bezig zijn.

Citaat uit Jo Boaler, Het grenzeloze brein, leren, leiden en leven zonder belemmeringen. Harper Collins 2020

Heeft je manier van denken invloed op je hersenen?

Voor wie hier héél sceptisch wordt (wat ik begrijp) Jo Boaler beweert niet dat je je realiteit maakt. Het is niet omdat je iets gelooft of wil dat het ook zal gebeuren. Maar de manier waarop je over iets denkt, vooral als het over positief of negatief gaat, of ‘statisch’ versus ‘groei’ heeft wel degelijk een invloed op je lichaam.

Alia Crum en Octavia Zahrt, onderzoekers aan Stanford, verzamelden in het kader van een onderzoek naar de invloed van onze overtuigingen op onze gezondheid gegevens van 61.141 mensen over een tijdsspanne van maar liefst 21 jaar. De onderzoekers stelden vast dat diegenen die dachten dat ze meer aan lichaamsbeweging deden gezonder waren dan diegene die dachten dat ze minder deden, ook al deden ze evenveel. (…) Bij negatieve denkers was de kans 71 procent groter dat ze in de periode erna overleden dan diegene die positieve gedachten koesterden over hun lichaamsovertuiging. (…) De positief denkende volwassenen leefden gemiddeld 7,5 jaar langer dan diegene met negatieve overtuigingen, en deze voordelen hielden ook stand als rekening werd gehouden met hun gezondheidstoestand aan het begin en andere variabelen.

Citaat uit Jo Boaler, Het grenzeloze brein, leren, leiden en leven zonder belemmeringen. Harper Collins 2020

Zes leersleutels

In haar boek reikt Jo Boaler 6 leersleutels aan die ze verder uitwerkt.

1. Wanneer we leren, dan creëren, versterken of verbinden onze hersenen neurale paden. In plaats van te veronderstellen dat het leervermogen statisch is, moeten we erkennen dat we allemaal groeien.
2. Wanneer iets ons moeite kost en we fouten begaan, is dat ideaal voor de groei van onze hersenen.
3. Wanneer we onze overtuigingen veranderen, veranderen ons lichaam en onze hersenen ook.
4. Neurale paden worden geoptimaliseerd wanneer we met een multidimensionale benadering over ideeën nadenken.
5. Denksnelheid is geen maatstaf voor begaafdheid. Het leren wordt geoptimaliseerd als we ideeën en het leven, benaderen met creativiteit en flexibiliteit.
6. Verbinding met mensen en ideeën versterkt neurale paden en het leerproces.

Grenzeloze brein : besluit

Het Grenzeloze brein is een vlot leesbaar boek dat enkele krachtige ideeën als ‘ik kan dat nu eenmaal niet’ in vraag durft te stellen. Het boek is een aanrader voor iedereen die wil leren, of dat nu op school is of in het alledaagse leven. Het haalt enkele krachtige mythisch als ‘je bent nu eenmaal zo’ of ‘geheel door genen bepaald’ onderuit.
Het aangehaalde onderzoek over neuroplasticiteit is vernieuwend.

Jo Boaler, Het grenzeloze brein, leren, leiden en leven zonder belemmeringen, is een uitgave van Harper Collins (2020). Het boek telt 272 blz. en is o.a. te koop bij Bol.com voor €19,99 (paperback) of € 9,99 (ebook). Geen meerkost voor wie KoboPlus is. Prijzen bij schrijven van dit artikel.

Zin in meer boeken?

Hier vind je tal van boeken besproken op DeWereldvanKaat.
Interesse in psychologie? Klik hier. Of toch maar onderwijs in boeken en in de praktijk? Ik schrijf er nu en dan over.