Het Hout

Het Hout

Literair

Dat Jeroen Brouwers kan schrijven, zoveel is zeker.  In zijn boek – met het trieste thema over kindermisbruik door religieuzen in de vijftiger jaren – staan zinnen die zo mooi geschreven zijn dat je ze tweemaal lezen wil. Nooit klinkt het gekunsteld, nooit geforceerd, en toch gebruikt Brouwens woorden en uitdrukkingen die je nog amper hoort of leest.
Toen ik het boek las dacht ik meermaals : dit is een man die het ambacht van schrijven nog echt beheerst, niet iemand die “vlot schrijft”, wat ook een verdienste is, maar iemand die literatuur schept. Soms vrees ik dat die generatie schrijvers aan het uitsterven zijn, al hoop ik dat de tijd nieuwe namen zal laten bovendrijven.

Uitgangspunt

Het verhaal wordt verteld door een broeder die zowat het klooster is “‘ingepraat”, hij was er aanvankelijk als lekenleraar maar toen de betalingen achterwege bleven en hij toch kost en inwoon kreeg, leek de stap tot intrede de evidentie zelf. Veel werd er niet over nagedacht. Hij was jong, kende de wereld vooral via boeken en film, maar had voor de rest nog niet veel meegemaakt.
De school staat hoog aangeschreven en de ouders hebben een blindelings vertrouwen in de broeders.
Toch blijkt snel dat dat vertrouwen compleet misplaatst is. Het lijkt het pedagogisch project te zijn om de kinderen te kraken door verbale vernederingen “jij bent niemand” en straffen om het kleinste vergrijp tegen de zinloze regels. Verder blijkt meer dan één broeder de jongens te misbruiken. Van handtastelijkheden tot en met ether om ze als willoze prooi aan hun ziektelijke handelingen over te geven.
Bonaventura, de verteller van het verhaal, houdt zich hier verre van maar doet ook niets. Hij vermijdt iedere lichamelijke aanraking. Hij is een veilig baken voor de leerlingen, al kunnen ze bij hem niet echt terecht omdat hij niets te zeggen heeft of zelfs wil zeggen.

Patricia

Bonaventura leert door een al te lang uitgesteld bezoek aan de tandarts een vrouw kennen waar hij eensklaps verliefd op wordt. Is het satan, is het verleiding, is het zonde ? Hij worstelt en hoe sterk hij ook overtuigd is van zijn gevoelens en zijn gedachten, zijn handelingen lijken nog altijd compleet gestuurd door de doctrines van het klooster. Toch neemt het verhaal een wending, maar het zou jammer zijn mocht ik het hier vertellen.

Waardering

Ik heb van het boek genoten omdat het zo goed geschreven was, maar ik had toch  bedenkingen. Noem het van mijn kant naïviteit, maar ik had moeite met het gegeven dat zowat een heel klooster massaal aan de jongens zat, de een al perverser dan de andere. Ook met het plot had ik het moeilijk. Het leek mij een beetje ‘over the top’ en onrealistisch en dat geldt zowel voor het vertelpersonage als de jongeren.

• Taal : uitmuntend
• Originaliteit : niet echt
• Emotie :  donker, je wordt er niet echt vrolijk van
• Thema : kindermisbruik in een klooster
• Personages : verwacht je aan geen echte verdieping van de personages, maar wellicht is dat bewust gedaan, diepgaande psychologische analyses zouden haaks gestaan hebben op een sfeer van bijna verplichte afstandelijkheid en zelfverloochening.
• Tempo : traag, maar het gaat voldoende vooruit
• Context : Limburgs Nederland na de tweede wereldoorlog

Jeroen Brouwers, Het Hout, oktober 2014
Overal verkrijgbaar, ik las de Kindle Editie. ($ 8,45)

Verder lezen ? Zie De Morgen