Hoe komen goede mensen tot gruweldaden ? (1)

Nee, ik heb het niet over mijn dagdagelijkse leven noch over wat ik in de krant lees, maar over toestanden zoals de Holocaust, waar ‘gewone’ Duitsers gruwelijke dingen deden, zij het dat ze daar geïnstrueerd werden door een zogenaamd hoger gezag.
Of wat met de beelden die we te zien kregen over de wrede behandeling van gevangenen in Irak, in Abu Ghraib ?

En hoe ik tot al dergelijke gedachten kom ? Door het lezen van een superinteressant (maar niet zo zonnig) boek, Het Lucifer Effect. Het is geschreven door Zimbardo, die in 1971 het Stanford Prison Experiment bedacht. Een groep studenten deed er vrijwillig mee aan de nabootsing van het gevangenisleven en dat voor 14 dagen. Voor hun deelname werden ze ‘gescreend’, mensen met psychische of fysieke problemen werden geweerd, wat overbleef waren gewone studenten, middelklas. Of een student de rol van gevangenisbewaarder als wel van gevangene kreeg, werd door het lot bepaald.

Zimbardo heeft het experiment uiteindelijk voortijdig moeten beëindigen. Mensen gingen zo op in hun rol dat ze er van hun ethische normen niet veel overschoot. Zimbardo, als leider van het experiment ging zelf zo op in het gebeuren dat hij zelfs zijn rol als wetenschapper en observator van het project vergat en zich geheel liet meeslepen. Dankzij een interventie van buiten, een kritische vraagstelling, zag hij wat er gebeurde.

Zimbardo heeft jaren niet over het experiment geschreven, tot hij de beelden zag van Abu Ghraib en opnieuw parallelen zag. Ook hier was de vraag aan de orde : hoe komt het dat ‘doodnormale’ mensen tot zo’n gruwel in staat zijn ? In welke omgeving ‘worden’ mensen zo ?

Hier alvast een (lang) fragment over het Stanford Experiment. Wordt vervolgd !