Huisgenoten: Insecten in en om je huis
Je hoeft geen tuin te hebben om ze ontmoeten: insecten! Ze zijn met meer dan een miljoen soorten en hebben een meer dan boeiend leven. Alleen: ze zijn onbekend en daardoor dikwijls onbemind. Aglaia Bouma, entomoloog, schreef een boek over deze vreemden in en rond ons huis en laat ons meteen zien: hoe uiterst interessant en soms heel vernuftig die wereld van insecten is. Wie ‘Huisgenoten, insecten in en om je eigen huis‘ van haar leest, kijkt nooit meer met dezelfde blik naar een insect.
Van aversie naar verwondering
Wie het boek van Aglaia Bouma leest vraagt zich af vanwaar de soms slechte reputatie van insecten komt. In Nederland – en wellicht vergelijkbaar in België – komen er zo’n 20 000 soorten voor.
Van die 20 000 soorten kun je allerlei grappige, prachtige, schattige en bizare en soms ook lastige of gruwelijke insecten vinden in je eigen kelder, tussen je boeken, onder een kast en tussen stenen en in platen in je tuin of op je balkon.
Ik realiseer me dat veel mensen zullen gruwen van dat idee. Dat deed ik vroeger ook, maar inmiddels weet ik dat dat niet nodig is. Veruit de meeste kleine huisgenoten zijn onschadelijk voor ons of onze bezittingen. Meestal zal je hun aanwezigheid niet eens opmerken, want ze houden zich verborgen en leiden hun eigen bescheiden leventje. (…)
Van slechts een handvol soorten zou je kunnen zeggen dat je ze niet in huis wil hebben en zeker niet in je bed. Zij zijn het die andere insecten een slechte naam geven en het verpesten voor de hele groep. Maar zelfs voor die beesten geldt dat ze een boeiende levenswijze hebben, zoals eigenlijk alle insecten waar je mee samenleeft. Als je dat eenmaal ziet, kan aversie zomaar omslaan in verwondering.
Aglaia Bouma, Huisgenoten, Insecten in en om je eigen huis. Atlas Contact 2023
Bovenstaand citaat vind je bij het begin van het boek en al was mijn interesse gewekt, de gedachte van insecten IN huis kon mij niet bekoren, hoe liederlijk Bouma er ook over is. Eenmaal het boek uitgelezen was ik overigens direct gerustgesteld: de meeste insecten leven rond ons huis, in de tuin of in en rond de compostbak.
Onderschatte dieren, geheime levens
Het boek van Bouma is geen academisch boek, al staat het vol van kennis en wetenschap. Centraal staat haar overloze nieuwsgierigheid naar deze diertjes die ze overal vindt en soms zelfs kweekt (in de frigo!). Ze neemt deel aan Expeditie Achtertuin, waar men bij mensen op zoek gaat naar insecten of ze net lokt om ze te bewonderen en beter te leren kennen.
Zo vonden ze een zwarte watertor. Het is een relatief groot kevertje. Toen ik las hoe ze te werk ging kon ik alleen maar bewondering voelen.
Het knotsvormige uiteinde van de antenne wordt door het wateroppervlak gestoken, waarna lucht ververst wordt langs de in de lengte half uitgeholde antennen in combinatie met een systeem van waterafstotende haartjes. Op die manier brengt het dier een luchtbel tot onder de dekschilde en naar de onderzijde van het lichaam, dat eveneens bedekt is met kleine haartjes. Hoewel ook de buik van de grote spinnende watertor pekzwart is, doet die door deze luchtbel vaak wat zilverachtig aan. Ietwat onhandig schommelend zwemmend, of zich vastklampend aan de vegetatie, had de moeder van de grote wandelende larve na de paring een geschikte plant of blad in het water opgezocht om haar eieren af te zetten. En dat doen deze kevers op een bijzondere manier, die de naam spinnende watertor verklaart. Onder in het water drijvend blad spint de moeder een fraaie, waterdichte cocon die hooguit zichtbaar is doordat net naast het blad een pijpje naar boven steekt waar die cocon in uitloopt. Die wordt gebruikt om lucht binnen te laten.
Aglaia Bouma, Huisgenoten, Insecten in en om je eigen huis. Atlas Contact 2023
Als ik dat lees, dan denk ik: doe het maar eens na. Voor mijn part mag krijgt deze watertor meteen de titel ingenieur. Het vraagt wat verbeelding om het je allemaal voor te stellen, maar het blijft ingenieus.
Meeslepend en soms ook overrompelend
En zo neemt Aglaia Bouma je mee in achtertuinen overal ten lande, vertelt ze over de doodgewaande insecten die ze toch wil redden want niet dood, maar in diapauze). Ik geef onmiddellijk toe, ik wist ook niet wat diapauze is, maar weet nu dat een ‘doodlijkend insect’ niet per defintie al in in hiernamaals vertoeft. Om nu zo ver te gaan als Bouma om ze te bewaren tot het weer warm is en er ‘weer leven’ is, dat nu net niet.
Het enthousiasme waarmee Bouma vertelt is meeslepend en soms ook overrompelend. Ze vertelt snel, als iemand die van ’s morgens tot ’s avonds in converstatie gaat met allerlei dieren en je ’s avonds vertelt over wat ze allemaal heeft gehoord en gezien. Alsof ze op de markt was en vertelt welke kraampjes er waren. Voor een niet-ingewijde is het dan wel even adem happen. ‘Rustig rustig‘ dacht ik meermaals toen ik aan het lezen was, ‘niet te snel‘, dacht ik, een beetje alsof de schrijfster zelf bij mij thuis zat en wild enthousiast aan het vertellen was.
Kan je nog volgen?
Soms moest ik het boek terzijde leggen en dingen opzoeken. Of liever: insecten opzoeken. Want hoe beeldrijk ze ook schrijft, ik moet toch even nadenken hoe een wants eruit ziet en dat torren kevers zijn, hommels bijen, dat zit soms ver in het geheugen. Wellicht omdat ik er gewoon te weinig bij stilsta. In het boek staan foto’s en tekeningen, maar het liefst had ik er meer gezien. Ze staan ook allemaal bij elkaar en niet bij het onderwerp. Daar zullen wel praktische en financiële redenen om zijn. Gelukkig staat achterin het boek een woordenlijst. Myrmecolfiel mag dan wel – als je het even al te letterlijk neemt – een mierenliefhebber zijn, het gaat niét over je collega met een bijzondere liefde voor mieren.
Voor wie is dit boek?
Voor iedereen met interesse in de natuur en in het bijzonder van insecten. Voor wie zich afvraagt wat er allemaal gaande is in die wereld van kleine wriemelende, vliegende, fladderende, zwemmende, springende, diertjes. Het boek leest vlot, zit doorspekt met tal van observaties en kennis en hier en daar weet Bouma het ook nog met humor te lezen.
Het is ontspannende lectuur die wat verbeeldingskracht vraagt en naargelang je kennis over insecten kan een tripje naar google voor foto’s geen kwaad. Het boek gaat bovenal over het leven van insecten en wat wij er (kunnen) van zien.
Aglaia Bouma, Huisgenoten, Insecten in en om je eigen huis, is een uitgave van Atlas Contact (2023). Het boek telt 240 blz. en is o.a. te koop bij Bol.com voor €21,99 (paperback). Je kan het kopen als ebook voor € 7,99.
