Ik ga leven – Lale Gül, een gevecht voor vrijheid

In ‘Ik ga leven’ vertelt Lale Gül, een jonge twintigster uit Amsterdam over haar leven in Amsterdam. Opgroeiend in een streng religieus Turks gezin – nationaliteit is de tweede religie – kan ze zich steeds minder verzoenen met de regels en levensstijl die haar worden opgelegd. De spanningen laaien steeds hoger op tussen haar en haar ouders. Aanvankelijk redt ze zich door een dubbelleven te leiden, maar hoe lang is dit vol te houden? En wat als haar ouders dit ontdekken?

Wordt vervolgd

Zo eindigt het boek ‘Ik ga leven’ van Lale Gül. Het zou een geweldige cliffhanger kunnen zijn van een spannend boek met als hoofdfiguur een held die een einde maakt aan een uitzichtloze situatie. De held die de ketenen van gevangenschap breekt en de moed vindt om zich te bevrijden. Alleen. Dit is geen fictie. De onvrijheid en het lijden is reëel. De prijs voor haar vrijheid is niet min: uitsluiting door haar familie en gemeenschap.

Strenge opvoeding volgens religieuze regels

Lale Gül groeit op in een wijk in Amsterdam waar geen autochtonen wonen. Haar Turkse ouders zijn piepklein behuisd, de oma woont tegenover de ouders. Lale (in het boek onder de naam Büsra) verhuist naar haar oma, tegenover de ouders. Het is bij tijden haar redding, de enige plaats waar nog rust is, al komen de ouders evengoed ongenodigd binnen.
Als kind gaat Lale naar een reguliere school. Daar merkt ze snel dat niet alle kinderen zijn zoals zij, dat jongens en meisjes gewoon met elkaar kunnen en mogen omgaan, verjaardagen worden gevierd, er zijn zwempartijen en schoolreisjes. In het weekend gaat Büsra naar de religieuze weekend school. Het had erger gekund, beseft ze.

Zij gaat naar een weekend school, net als ik voordien, terwijl je onderwijs ook hebt in de vorm van internaten alwaar je doordeweeks naartoe gaat en ’s nachts resideert. Daar heb je, gelijk kinderkloosters, roosters voor je dagbesteding om geen minuut onbenut te laten en dermate onderricht te krijgen over de theorema’s dat je een hafiz wordt: iemand die de Koran van kaft tot kaft uit het hoofd kent. Er zitten kinderen van zes tot zeven jaar tussen, de meesten zijn iets minder jong.

Citaat uit Lale Gül, Ik ga leven, Prometheus 2021

Regels en taboe

Lale krijgt streng conservatieve islamitische opvoeding. Overal zijn regels voor en als refrein ziet ze steeds opnieuw de ongelijke behandeling tussen jongens en meisjes (en later mannen en vrouwen). Het religieuze leven is doordrongen van ‘wat anderen wel niet zullen denken’, er is geen plaats voor interpretatie of gesprek. Ergens van genieten lijkt bijna een religieuze belediging.

Alles draait om de buitenkant, hoe je je presenteert, je beste beentje voorzetten en geen scheve schaats lopen, dat is de kwintessens des levens. Alles wat persoonlijk is, openhartig, intiem en menselijk is taboe en is potentieel materiaal voor een schandaal. Er zijn zoveel taboes in onze cultuur dat ze het beter het taboeïsme noemen, niet te verwarren met het taoïsme.
Ik heb dat nooit begrepen. Mensen die hun eer hoog willen houden maken zich het leven onnodig zwaar. Het krampachtig vasthouden aan al die schijnheiligheid, uiterlijk vertoon, die rol naar buiten toe en dat keurslijf van het zijn van een deugmens. Het verwordt immers uiteindelijk tot een kooi die men om zichzelf bouwt. Perfectionisme is in nagenoeg alle gevallen een obstakel. En je maakt in nagenoeg alle gevallen vieze handen door er ernaar te streven.

Citaat uit Lale Gül, Ik ga leven, Prometheus 2021

Dubbelleven, wantrouwen en controle

Büsra leidt lange tijd een dubbelleven. Hoofddoek aan in de buurt van de ouders, die ze steevast haar verwekkers noemt, andere kleren, juwelen en make-up eens uit het zicht van de ouders. Ze slaat de door haar ouders aangeboden huwelijkspartners af – er heerst immers een traditie van gearrangeerde huwelijken – en reist tegelijkertijd regelmatig van Amsterdam naar Den Haag voor haar witte (niet-moslim) vriendje met wie ze een jarenlange relatie heeft. Ze neemt de pil en als dit wordt ontdekt (privacy is iets wat individualistisch is, dus niet van doen), is het huis te klein. Het is zelden rustig in het leven van Büsra, laat staan dat er tijden van peis en vree zijn. Een vrouw slaan mag, in deze traditie. De argwaan van haar ouders groeit, evenals het wantrouwen. Ze mag niet meer alleen van het werk naar huis.

Ze (haar moeder, nvdr) vraagt me met gedeisde stem en een wantrouwend kritische blik om half dichtgeknepen ogen waarom ik eigenlijk zo heftig reageer, of ik wat te verbergen heb. Wat is er mis met een vader of broer die me zou komen ophalen, waarom zorgt dit ervoor dat ik dreig met het verlaten van het huis? Dat is toch alleen maar fijn, dat ik zou worden opgehaald en niet zelf hoefde te komen?
Kennelijk ga ik helemaal niet naar m’n werk, dat is evident, anders zou ik het wel accepteren. Ik neem ze kennelijk bij de neus, ik stuur ze het bos in, maar daar is zij te slim voor. Bovendien zal ze me voortaan altijd komen opzoeken in de Albert Heijn om te kijken of ik wel echt werk. Ze gelooft er geen ene snars meer van. Wantrouwen en controle zijn de meest betrouwbare krachten van iemand die het machtsevenwicht wil handhaven.

Citaat uit Lale Gül, Ik ga leven, Prometheus 2021

Lale Gül heeft een natuurlijk schrijftalent

Dit boek leest als een trein. Uiteraard heeft de inhoud er veel mee te maken, maar Gül beschikt overduidelijk over een literaire pen. Ze schrijft verhalend, beeldrijk, weet zich zo precies te uiten dat de emoties en het verhaal je in het lijf kruipen. Ze schrijft zinnen om van te smullen en het lijkt zo uit haar pen te vloeien: ongeknutselde taal, alsof het geen moeite kost.

Een zware prijs

Raak je, in het geval van Lale Gül, ongestraft weg met zo’n boek? Had Lale Gül het zo verwacht? Uiteraard weet ik het niet maar wie het boek leest voelt dat ze het wel moest schrijven, als noodkreet, als protest, als een kind dat geboren moest worden, als een niet tegen te houden stormwind.

Haar ouders hebben omwille van het boek en de nasleep, de banden verbroken, evenals de gemeenschap waarin ze opgroeide. Ze krijgt doodsbedreigingen, kan niet zomaar meer over straat lopen.

Wordt vervolgd, eindigt het het boek. Ik hoop het. Omdat ze zoveel talent heeft, omdat ik hoop dat ze haar ding kan doen, wat het ook is.

Praktisch: Ik ga leven van Lale Gül

Lale Gül, Ik ga leven, telt 304 blz en is uitgeven door Prometheus (2021). Het boek is o.a. te koop bij Bol.com voor € 20,00 (paperback) of €11,99 als ebook.

Andere bookreviews op DeWereldvanKaat vind je hier.