Joseph E. Stiglitz: de weg naar vrijheid, economie en de goede samenleving

In ‘De weg naar vrijheid’ toont nobelprijswinnaar J. Stiglitz hoe economie ten dienste kan staan van een goede samenleving. Een goed (economisch) bestaan is immers de voorwaarde voor een goed leven. Hij wijst op de gevaren van een uit de hand gelopen vrije markt. Ware economische vrijheid vereist zowel marktvrijheid als sociale rechtvaardigheid. Stiglitz wijst op de schadelijke gevolgen van ongelijkheid en pleit voor een actieve overheid die zorgt voor eerlijke kansen, herverdeling en sociale ondersteuning. Hij ziet “verantwoord kapitalisme” als sleutel tot een stabiele, inclusieve economie waarin iedereen kan floreren.

Vrijheid versus inmenging van de overheid

Stiglitz schenkt veel aandacht aan het begrip vrijheid. Staat vrijheid gelijk aan ‘Iedereen doet wat hij wil’, of toegepast op de economische markt: laat die zichzelf maar reguleren?

“Marken bestaan niet in een vacuüm. Er bestaat niet zoiets als een abstracte vrije markt. Markten worden ingekaderd door wet- en regelgeving. Ik denk dat er achter de sluier van onwetendheid een brede consensus zou bestaan over de trade-offs die door het sociaal contract zouden worden gemaakt. Hoe wegen we de vrijheid van de wolven af tegen de vrijheid van de schapen? De vrijheid van de uitbuiter tegen de uitgebuite? (…)

Over deze regelgeving zal waarschijnlijk weinig onenigheid bestaan, aangezien ze uitkomsten voortbrengt die maatschappelijk billijk zijn. Enigzins versimpeld gezegd zouden we voorwaarden kiezen die zo veel mogelijk gelijkheid zouden bevorderen, al naargelang de economische verrichtingen.”

Citaat uit Joseph E. Stiglitz, ‘De weg naar vrijheid, economie en de goede samenleving‘, Querido Facto 2024

Trade-offs

Mensen geven wel meer van hun vrijheid weg om een groter doel te dienen. Dat kan voor henzelf zijn of omwille van het algemene goed. Wie vrijwilligerswerk doet, geeft zijn tijd maar werkt daarmee aan een ideaal. Belastingen vindt niemand fijn, maar indien goed besteed, ziet bijna iedereen er de meerwaarde van in. Eén van de cruciale vragen is dan ook, waartoe is een gemeenschap van individuen bereid om tot een goede samenleving te komen voor allen? Meermaals blijkt overigens dat het inleveren van vrijheid (geld, inspraak) overigens tot een grote algemene vrijheid leidt die iédereen ten goede komt.

Een pleidooi voor een goede, inclusieve samenleving

In De weg naar vrijheid bespreekt Joseph Stiglitz de uitdagingen van onze huidige economische systemen en roept hij op tot een meer rechtvaardige en inclusieve economie. Zijn centrale boodschap is dat echte economische vrijheid niet alleen betekent dat markten vrij zijn, maar dat ook mensen vrij moeten zijn om een goed leven te leiden, zonder dat economische onzekerheid en ongelijkheid hen daarin beperken.

Stiglitz wijst erop dat de groeiende kloof tussen rijk en arm niet alleen sociaal onrechtvaardig is, maar ook economische groei en stabiliteit ondermijnt. Hij stelt dat ongebreidelde marktvrijheid vaak leidt tot onrechtvaardigheid en onevenwicht, waarbij slechts een kleine groep profiteert. Om dit tegen te gaan, pleit hij voor een actieve rol van de overheid om markten rechtvaardiger te maken door beleid dat gericht is op herverdeling en sociale ondersteuning. Dit kan door middel van eerlijke belastingen, goede gezondheidszorg, onderwijs, en sociale voorzieningen.

Verantwoord kapitalisme

Daarnaast benadrukt Stiglitz het belang van “verantwoord kapitalisme,” waarin bedrijven hun maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus nemen. Hij gelooft dat een goede samenwerking tussen de publieke en private sector leidt tot een stabielere en welvarendere samenleving voor iedereen. Door economische vrijheid te koppelen aan rechtvaardigheid en gelijkheid, schetst hij een visie waarin iedereen de kans krijgt om vrij te leven, zonder dat deze vrijheid ten koste gaat van de ander.

Kortom, De weg naar vrijheid is een pleidooi voor een economie waarin zowel mensen als markten kunnen floreren, waarbij vrijheid en gelijkheid hand in hand gaan.

Voor wie is dit boek?

Voor wie wakker ligt van ongelijkheid in de samenleving, (kinder-)armoede of zich vragen stelt over ‘hoe het geld rolt’ in onze economie. Lezers die geboeid waren door Piketty vinden hier een heel andere invalshoek maar wel hetzelfde idealisme. Interesse in de overheid en haar rol in de samenleving? Dan is dit ook een boek voor jou. Uiteraard ook voor lezers met een passie voor (globale) economie.

Oordeel

‘De weg naar vrijheid‘ is een belangrijk en gedegen boek. Het stelt huidige economische principes, die dikwijls worden afgeschilderd als ‘Er is geen alternatief’ in vraag. Na het lezen kijk je kritischer naar politici en economen. Het boek wapent je met heel wat inzichten.
De weg naar vrijheid is geen makkelijk leesvoer. Als Europeaan merk je duidelijk hoe dit boek vanuit een achtergrond in de VS is geschreven, maar dat neemt niet weg dat ook hier de overheid kan kiezen voor een economie die tot een betere samenleving leidt.

Joseph E. Stiglitz, De weg naar vrijheid, Economie en de goede samenleving is uitgegeven door Querido Facto (2024). Het boek telt 384 blz. Het boek is o.a. Bol.com voor €29,99 (paperback) of als als ebook voor € 13,99.

Lees je graag meer dan dit soort of andere boeken?

Interesse in meer recensies? Via deze link word je verwezen naar alle andere recensies.