Gelezen: Kleine encyclopedie van de eenzaamheid – Johanna Spaey

Kleine encyclopedie van de eenzaamheid:
we zijn allemaal eenzaam op onze eigen manier. 

Eenzaam zijn we met velen

Eenzaam zijn we dan ook met velen: honden en bomen zijn het, neanderthalers en Sinterklaas, we zijn het vrijwillig en onvrijwillig, eenzaam-met-Kerstmis voelt anders dan getrouwd-zijn-met-iemand-die-je-zelfs-op-een-terras-in-Venetië-niets-meer-te-vertellen-hebt.
Dertien-en tachtigjarigen zijn eenzaam,
schrijvers, zangers en politici, zieke mensen,
topfitte mensen, achterblijvers en stervenden,
gelukkigen en ongelukkigen.

Eenzaamheid: vele namen, vele gezichten

“Kleine Encyclopedie van de eenzaamheid” van Johanna Spaey is best bijzonder. Het is een verzameling van gezichten van eenzaamheid. Eenzaamheid zoals je die aantreft in kunstwerken, denk maar aan de aardappeleters van Van Gogh, en hoe Permeke dat nog aardser en harder maakte.

Maar er is ook de eenzaamheid van de alleenstaande. Die kijkend naar een lekkend dak niet om hulp durft te vragen.

“Even ‘schat’ roepen, waarna de hulp toesnelt is er niet bij. Wie alleen is, heeft alleen zichzelf om moedig te zijn, ook al ben je dat niet”.

Je vindt jezelf in dit boek

Het boek is een verzameling gedachten, citaten en overwegingen over eenzaamheid. Schrijvers komen aan het woord, maar evengoed zijn het mijmeringen over alledaagse dingen. Ik kwam mezelf meermaals tegen in het boek, mijn eigen eenzaamheid dus. Dat gebeurde in een stukje over het hebben van een eigen kamer, iets wat voor mij ontzettend belangrijk is. Ik herkende mezelf toch wel een beetje in dit :

‘Soms transformeert het verlangen naar een uitwijkplaats zich voor al die gedachten die mijn-alleen-gedachten zich in iets publieks. (…) Na de teleurstellende confrontatie met de buitenwereld wordt de eigen kamer opnieuw een troostend toevluchtsoord voor de verbeelding, maar die wil nu, bijna gecastreerd door die buitenwereld, iets minder graag tentoon worden gesteld. Wat men dan nodig heeft, is een kamer ‘vol vertrouwde en vriendelijke dingen die al zeer lang onbewust een deel van hem waren geworden, en hem nu glimlachend verwelkomden, zonder rancune.’

Ik zou het zo mooi niet kunnen omschrijven. Die kamer voor mij die enerzijds het begin van veel creativiteit en werk-verzetten-ook-naar-buiten is, en die anderzijds als een schelpje om mij heen mijn veilige haven is.

Eenzaamheid als keuze

Wie het boek van Johanna Spaey leest, kan er niet omheen, we hebben als mens een dubbele relatie met eenzaamheid. We verlangen er naar, maar het hoeft ook weer niet lang te duren. We zoeken de stilte en de eenvoud op, maar zelden voor altijd. Doen we dat toch, dan is daar flink wat denkwerk aan vooraf gegaan. Volgend citaat legt de vinger op de wonde:

Wie vrij is van begeerte verdraagt het alleen-zijn makkelijker. (…) Vreemd genoeg denken weinig kansarmen die in een lekkend krot wonen dat ze begenadigde mensen zijn, vrij van begeerte, met niets om naar te verlangen, ook niet naar een partner. (…) Bevredigende eenzaamheid en vrije keuze blijken dus iets met elkaar te maken te hebben. Of op z’n minst de tijd die je krijgt om in die eenzaamheid te groeien.

Een boek om te koesteren

Ook al is dit geen boek om in één keer uit te lezen, toch is het een boek om te koesteren. Ik grijp er dikwijls naar terug. Niet op zoek naar iets specifieks en al helemaal niet gebonden aan de volgorde van de teksten. Dit boek gaat over wie jij en ik zijn. Soms hunkerend naar eenzaamheid, soms die eenzaamheid verafschuwend. Soms mild ten aanzien van ons eigen eenzaam-zijn, soms wanhopig. Eenzaamheid als de diepe kracht waarin we onszelf terug vinden. Of soms ook verliezen.

Dit boek is geen ode aan de eenzaamheid. Daarvoor heeft heeft eenzaamheid teveel gezichten, ook dat van angst en wanhoop. Maar het is wél een boek over wat diep in mensen leeft, wat misschien de kern van zijn bestaan is. Dat unieke zelf dat we zijn waardoor we nooit volledig worden begrepen of samenvallen met een ander, maar waar tezelfdertijd onze grootste kracht ligt.

Praktisch

Johanna Spaey, Kleine encyclopedie van de eenzaamheid, De Geus, 2018, te koop bij o.a. Bol.com voor €22,50 (paperback, hard cover)   of als ebook  voor €11,99