Gelezen : Het zijn net mensen – Joris Luyendijk

Luyendijk Joris, Het zijn net mensen, Amsterdam 2006 (1e druk) – 2014 – 29ste druk

Is journalistiek mogelijk in het Midden-Oosten ?

In ‘Het zijn net mensen’ vertelt Joris Luyendijk over zijn ervaringen als journalist in het Midden-Oosten. Deze regio stelde hem meteen voor een gigantisch probleem : kan je überhaupt verslaggeving doen over landen waar mensen niet vrij-uit kunnen praten, waar er geen woord-wederwoord bestaat en waar onderzoeksjournalistiek zo goed als onmogelijk is ? Hoe kan je een goede journalist zijn als er tal van taboes zijn (vrouwenbesnijdenis, wanbestuur, ‘gekochte’ mandaten, diploma’s ?).

Luyendijk over persconferenties

“Het bleek als volgt te werken. Alle redacties van kranten, radio en televise zijn geabonneerd op persbureau’s : Reuters, AFP, Associated Press (AP) en hun kleinere concurrenten. Deze persbureaus sturen verslaggevers naar belangrijke gebeurtenissen, en hebben tot in de verste uithoekn van de wereld betaalde tipgevers. Als zo’n verslag- of tipgever van bijvoorbeeld Reuters iets nieuwswaardig hoort, belt hij of zij de coördinator. Deze overlegt metzijn superieuren en bij groen licht gaan er verslaggevers en fotografen op pad. Hun beelden en informatie gaan naar de lokale hoofdstad of naar Londen, waar ze er een bericht van maken dat zo snel mogelijk wordt doorgestuurd naar de duizenden redacties overal ter wereld. Vierentwintig uur per dag, zeven dagen in de week, verkiezingsuitslagen, medische wonderen, aardbevingen, miraculeuze reddingsoperaties, onverwachte sneeuwval, grensincidenten…
De persbureau’s zijn de ogen en oren van de wereld en hun stortvloed heet in het vak “de nieuwsstroom” of gewoon “de perbureau’s”. (p. 21)

Het gevolg was dat men in Hilversum soms sneller over informatie over de regio waarin Luyendijk zelf resideerde. Zijn taak beperkte zich soms tot het presenteren, het herschrijven of het geven van randinformatie.

Persconferenties

Iedere journalist wordt uitgenodigd op persconferenties en die zijn politiek alles behalve neutraal. Naargelang de politieke stem van de organisator worden de gebeurtenissen gekleurd. Sommige landen/politieke strekkingen zijn daar geweldig goed in : ze geven beeldmateriaal, ze verwennen de journalist, ze organiseren interviews met ‘lokalen’ die het verhaal al bijna van buiten kennen. Politieke regimes zijn zich bewust van de macht van de media en ze spelen daar ook aardig op in.

Fotografen aan de macht : in close-up leken ze groot

De ‘regel’ in de journalistiek is duidelijk : woord ondersteunt het beeld. Luyendijk heeft zelf het voorbeeld dat wanneer beeld en tekst niet overeenkomen de kijken/lezer het beeld onthoudt.

“Bij de gebombardeerde fabriek hadden de Sudanezen resten van Amerikaanse reaketten en ander ‘visueel sterke’ details van de verwoesting uitgestald: toetsenborden tussen de smeulende medicinpotjes, zwartgeblakerde telefoons en overheiadprojectorsheets met de targets voor de komende herfst. Het ministerie van de Informatie wees de weg naar ziekenhuizen met de gewonden en naar de demonstraties in de stad. Die waren klein, maar in close-up leken ze groot en zo kwamen ze op CNN.: Woedende menigtes protesteren in Khartoem tegen bombardement”. (p. 19)

Geen taal voor journalistiek

Het objectief weergeven van nieuws vraagt om een neutrale taal. Wanneer Luyendijk over Israël moet schrijven, blijkt dat zo goed als onmogelijk.

“In Arabische dictaturen kregen we voor alles één woord aangereikt, en dat had de boel overzichtelijk gehouden. Egypte heet voor iedereen gewoon Egypte. Maar “Israël” werd ook de ‘zionistische entiteit’ of ‘bezet Palestina’ genomed. Waren het de ‘bezette’ of ‘betwiste’, of ‘bevrijde’ gebieden, of toch de Westelijke Jordaanoever of Judea en Samaria of de Palestijnse gebieden ? Lagen daar joodse dorpen, joodse nederzettingen of illegale joodse nederzettingen ? Moest ik het hebben over joden, zionisten of Israëliërs. Niet alle zionisten zijn joods. Waren het Arabieren, Palestijnen of moslilms ? Niet alle Arabieren zijn Palestijns en niet alle Palestijnen zijn moslims en niet alle moslims zijn Palestijns. 
Dit was in het Heilige Land – om die term dus maar te gebruiken – het eerste probleem als je onpartijdig wilde zijn. er waren geen onpartijdige woorden. (p. 129).

Samengevat

• Taal  : Het verhaal leest als een trein en is bijzonder vlot geschreven. “Theorie” wordt onderbouwd met tal van ervaringen
• Originaliteit : een zeer eigen blik op wat journalistiek in het midden oosten is
• Inhoud :  De werking van journalistiek – Het Midden Oosten – bijzonder aandacht voor Egypte, Israël, invasie VS in Irak en hoe verschillend de berichtgeving hierover is
• Emotie :  Na het lezen van dit boek kijk je anders naar het nieuws. Zeker weten.
• Thema : Verslaggeving en de filters, de onmogelijkheid van verslaggeving in dictatoriale landen
• Genre : non-fictie, een journalist kijkt kritisch terug op zijn ervaringen
• Personages : Joris Luyendijk doet een eigen verhaal
• Tempo : snel
• Context : Midden-Oosten, voor 2006. Dit boek is echter nog brandend actueel (deze landen zijn niet plots democratisch geworden !). Bewijze hiervan ook de 29ste druk in 2014.

Het zijn net mensen is te koop bij De Standaard Boekhandel  voor €10 (Bol.com vraagt € 18 !).