Gelezen: Nooit meer een zelfhulpboek – Dominique Haijtema

Hoezo, nooit meer een zelfhulpboek?

Wie nu en dan het magazine Happiness in handen neemt, heeft de naam misschien herkend. Haijtema schrijft blogs en artikels voor Hapiness. Van opleiding psycholoog en journalist schrijft ze voor diverse tijdschriften waarbij het accent dikwijls op de zoektocht naar een beter leven en werk ligt. Ik vroeg mij dan ook af of ‘Nooit meer een zelfhulpboek’ geen geweldige verkooptruc was, zoiets als: met dit boek zit je de rest van je leven goed en komt het allemaal in orde !

Een job tussen de grootste wijzen

Haijthema heeft in haar job als journalist tal van wijze mensen geïnterviewd. Haar boekenkast staat vol. Of het nu in Nederland, België of daarbuiten is, wie een beetje naam en faam heeft, ze sprak ermee. Dat moet toch tonnen wijsheid opbrengen? Een greep uit de lijst: Irvin Yalom (Amerikaans psychotherapeut en schrijver), Marianne Williamson (Amerikaans schrijfster), Anselm Grün (Duits monnik), Damiaan Denys (Belgisch psychiater en filosoof)… Het lijst je gaat verder.

Wat een rijkdom als je zo’n mensen mag interviewen! Maar meteen stak mijn wantrouwen weer de kop op: zou Haijtema met ‘nooit meer een zelfhulpboek‘ gewoon een samenvatting van al haar ontmoetingen maken? Een soort superwijsheid? Het beste van het beste?

Alles voor de wind en dan valt het stil

Dominique Haijtema schrijft over haar eigen leven. Ze komt over als een spring in ’t veld, iemand vol energie die moeilijk kan stilzitten. Intelligent, gedreven, alles uit het leven persend. Iemand die er volop voor gaat. Surfend over de golven in Portugal tot ze uit de zee gered moet worden. Een hersenbloeding die haar leven plots op z’n kop zet.

Confrontatie

Het wordt een eerste confrontatie met het verplicht uit handen geven:

Het is een beproeving van de bovenste plank. ik moet precies dat doen waar ik niet goed in ben: afwachten, me rustig houden en afhankelijk van anderen zijn. Machteloosheid en woede wisselen elkaar in rap tempo af. Daar komt schaamte bij omdat ik weinig dankbaarheid voel omdat ik überhaupt nog leef en niet verlamd ben.

Rauwe eerlijkheid

Rauwe eerlijkheid is het, zoals ze het beschrijft. En nee, ze maakt niets mooier. Er komen geen wijsheden aan te pas. Geen boeken. Alleen ontzettend veel machteloosheid.

Ik mag dan een tweede kans hebben gekregen, binnen drie maand steek ik weer een middelvinger op als iemand mij klemrijdt. Maak ik mij druk om onbenulligheden. Koop ik spullen die ik niet nodig heb. Spreek ik af met mensen die ik niet wil zien om maar niet alleen te zijn.

De illusie van controle

Haar leven gaat verder. Zonder Grote Verlichting. Zonder grote wijsheden. Een schitterende job die ze later moet afgeven, een relatie die goed loopt maar het uiteindeiljk niet haalt. Er is geen beloning voor wie groot lijden zag. Geen compensatie. Wat sterft is de illusie dat we het leven onder controle hebben.

Bij iedere crisis sterft een stukje van ons ego: onze illusies dat wij alles onder controle hebben, alleen maar goed zijn, dat wij moeilijkheden uit de weg kunnen gaan of ons niets kan overkomen. (…) Alleen door pijn te mogen voelen over je middelmatige en vaak banale leven en afscheid nemen van je illusies over geluk kun je werkelijk geluk ervaren.

Anselm Grün, interview met Haijtema

De ene helft van Nederland adviseert de andere helft

Bij Haijtema wordt later ook epilepsie geconstateerd. Ze moet steeds meer uit handen geven: haar auto, maar ook haar vermogen tot concentratie. Ze gaat op zoek naar allerlei adviezen en hulpmiddelen. Die zijn er met hopen. Coaches, psychologen, het land lijkt er vol van te zijn. Ze komt tot de conclusie dat dit haar ‘leraren’ zijn:

De leraren die mij hielpen waren de leraren die in mij geloofden toen ik dat zelf niet deed. Die aanwezig waren. Die de helpende hand uitstaken maar mij nooit een kant op duwden. Die geen oplossingen boden, maar me leerden de juiste vragen te stellen.

Nooit meer een zelfhulpboek?

Ik noem zelfhulpboeken vaak intellectueel of spiritueel escapisme. Een mooie uitleg bevrijdt ons niet van wat gezien wil worden. Alles wat wij beleven is waardevol. Te vaak wordt gesuggereerd dat je de shit niet door hoeft. Maar je kunt niet om je eigen leven heen. (…) Onze kwestbaarheid is de waardevolle achillespees van de mens.

Acceptatie versus aanvaarding

Uiteindelijk komt Haijtema tot aanvaarding – niet dat dit het mooier maakt, net niet. Ik schreef er zelf – uit eigen ervaring – als eens iets over.

Er is een groot verschil tussen aanvaarden wat er is en accepteren wat er is. Accepteren betekent ermee doorgaan. Aanvaarden is, zoals de Engelsen het zo mooi zeggen, to face it, bereid zijn onder ogen te zien wat er is. Het is goed om rustig te kijken naar een situatie en wat het met je doet. Het heeft geen zin om je te verzetten, om te ontkennen of te bagatelliseren wat iemand of iets met je doet.

Samengevat

De titel van het boek zorgde ervoor dat ik het boek lang met veel argwaan heb gelezen. Ik vreesde dat ze het summum van wijsheid wou presenteren. Dat deed ze evenwel niet (of juist wel?). De hersenbloeding, de epilespie hebben haar leven compleet veranderd. De illusie dat het leven maakbaar is (als je maar het juiste doet) is doorprikt.

De hoofdstukken over haar leven worden afgewisseld met interviews en citaten met mensen met veel levenswijsheid. Het zijn beschouwingen over lijden en geluk, rouw en dood.

Nooit meer een zelfhulpboek slaat op de onmaakbaarheid van het leven en de opdracht om wat het leven ons ook brengt het in het gezicht te zien. Zonder vluchten maar met die tegenslagen toch weer op zoek naar wat echt geluk is. En nee, daar is geen recept voor.

Dominique Haijtema, Nooit meer een zelfhulpboek, 184 blz. , uitgegeven door Volt en te koop bij o.a. Bol.com voor €17,50 (hardcover) of 11,99 ebook.