Overprikkeld brein – meer rust in 10 weken

‘Waar is die knop om mijn hersenen af te zetten?’. Ik heb het meermaals gedacht. Mijn hersenen zijn allesbehalve lui, in tegendeel, die lijken non-stop aan het werk. Zelfs als ik ervan overtuigd ben dat het nu even niet hoeft, komt daar toch weer een gedachte roepen om aandacht. Of ik denk ‘nu rust ik’ en wil dat brein helemaal niet mee. Op volle toeren draait het. Wellicht het gevolg van een overprikkeld brein.

Kennis over ons brein

Wat weten we eigenlijk over ons brein? Hoe het werkt en waar het van houdt? Waarom het, geheel op automatische piloot, dingen doet en ons soms wel leidt naar iets wat we net niet willen. Denk maar aan die bovenstaande ‘stop-knop’ terwijl het brein je alweer een gedachte voorschotelt, een probleem dat moet worden opgelost.

Het boek van Charlotte Labee, ‘overprikkeld brein’, bevat vooreerst een hoop (recente) kennis over dat brein. Wie goed geïnformeerd is, begrijpt waarom dingen gaan zoals ze gaan én heeft meteen al iets in handen om verandering aan te brengen. Al herkende ik heel wat zaken, toch leerde ik evengoed veel bij. Ik som het maar even op.

Programmering

Onze hersenen zijn geprogrammeerd. De ervaringen van onze eerste 8 levensjaren zijn daarin essentieel. Hoe we (onbewust) prikkels intrepeteren, omgaan met wat er rond ons gebeurt is veelal (onbewust) aangeleerd. Het goede nieuws is dat wel ons brein ook weer kunnen ‘herprogrammeren’, zij het in beperkte mate.

De neurale netwerken in ons brein bepalen alles. Iedere hersencel bevat informatie die te allen tijde kan worden opgevraagd. In feite speelt ons brein continu een herhaling af van alles wat er in het verleden is gebeurd. Door input uit de omgeving activeert het brein de neurale netwerken die in ons onderbewuste aan een vergelijkbare prikkel, situatie of ervaring zijn gekoppeld. Maar is deze zin is onze jeugd opgeslagen informatie wel de waarheid? Of is er een andere waarheid die ons op dit leven misschien beter dient?

Charlotte Labee in ‘Overprikkeld brein’, Kosmos 2022

Je brein hunkert naar beloningen (en dat is niet altijd goed)

Dit inzicht was voor mij nieuw en bracht me een heel stuk verder. Ik wist dat het afvinken van een taak, het omgaan met sociale media enkele keer een dopamineshot gaf. Een soort ‘yes!-gevoel’. Positief toch? Alleen vraagt het ene shot om een volgende, enzoverder. Rust is soms moeilijk te vinden dan. Zo’n verslavingen liggen continu op de loer. Labee somt in ‘rusteloos brein’ devolgende op:

• Structuur: Jij bent een structuurjunkie, alles moet perfect. Dat heeft bepaalde voordelen, maar hierdoor verliest je brein ook een stukje wendbaarheid en flexibiliteit. Want wat doe je wanneer iets niet volgens plan gaat? Dit kan inslaan als een bom en je volledig uit je doen brengen.
• Adrenaline: Je zoekt altijd de kick op en zul je niet snel vervelen. Maar kun je zonder het fijne gevoel van adrenaline wel gelukkig zijn? (…)
• Eten: je houdt van eten en kunt moeilijk stoppen als je eenmaal begonnen bent. Maar eten mag nooit een middel zijn om jezelf voor even gelukkig te voelen. (…)
• Piekeren. (…) Jouw brein kan zo geprogrammeerd zijn dat het piekeren denkt nodig te hebben om nuttig en oplossingsgericht bezig te zijn. In werkelijkheid is piekeren vaak juist datgene wat je vasthoudt in je huidige situatie.
• Toxische relaties en vriendschappen. Je blijft vastzitten in die ene toxische relatie die je meer kost dan oplevert.(…)

Dat geeft in zekere zin instant bevrediging en dus een goed gevoel. Maar op lange termijn ben je slechter af.

Overprikkeld brein: die tennisballen blijven maar komen

Een beeld dat bij mij opkwam bij het lezen was hetvolgende: prikkels zijn als tennisballen die door zo’n tenniskanon worden afgeschoten. Het geeft je een kick als je er eentje geraakt hebt. “Yes!”. Je komt helemaal in een roes te zitten en voelt je top. Een beetje zoals je in een fightmodus zit en aan het winnen bent. Dan kanon blijft natuurlijk maar ballen afschieten en op termijn word je natuurlijk moe, zelfs al retourneer je elke bal perfect.

Gelukkig hebben we toch wel één en ander zelf in de hand. We kunnen fitter worden (voeding!) en gericht trainen. Op die manier zijn we niet reactief (we blijven maar gaan en slaan in het wilde rond), maar bepalen zelf hoe we omgaan met al die ‘ballen’ of ‘prikkels’.

Het 10-wekenplan

In het laatste deel van het boek stelt Charlotte Labee een 10-weken plan voor. Het is geen ingewikkeld stappenplan, er staan helemaal geen ingewikkelde procedures of ‘oefeningen’ in. Centraal staat een bewuste kijk op jezelf. Daar begint alles. Je hoeft overigens helemaal niet alle oefeningen te doen of te beginnen bij week 1. Zo begint 1 week met het oefenen van dankbaarheid. Dat kan een dagelijkse gewoonte worden en de dingen in een ander perpectief zetten. De molen van ‘alles zit hier tegen’ of ‘ik zit precies op automatische piloot’ maar even stilstaan. De kracht van dankbaarheid is niet te onderschatten. Dankbaarheid is overigens allesbehalve zweverig maar zet je met je pootjes op de grond. Zelf zet ik het altijd onderaan mijn planner, voor ik de volgende dag plan. Ik overloop de taken en zie wat goed gegaan is en wat nog opvolging nodig heeft. Wanneer ik mijn geplande taken overzie van de voorbije dag en is er nauwelijks iets gelukt (komt voor!) dan ben ik toch dankbaar voor dat éne dat wél gelukt is. Of: het verse brood ’s morgens.

De volledige lijst van oefeningen per week ziet er zo uit

De kracht van overprikkeld brein (het boek dan!)

De grote verdienste van het boek van Labee zit vooral in de kennis over het brein, zeg maar het wààrom achter vele processen. Dat geeft je meteen een nieuwe kijk. Dat verleid worden door sociale media eigenlijk doodnormaal is en geen karakterzwakte of gebrek aan discipline. Door de kennis die je via het boek krijgt ga je anders tegenover jezelf staan. Als ik tijdens het weekend plots denk aan een probleem op het werk dan denk ik: ‘ha, daar is-ie weer, dat brein dat kickt op problemen’. Vervolgens zeg ik tegen mezelf: ‘maandag, lief brein, maandag begin ik er aan’. Daarmee start ik geen keten van gedachten. Of zoals ik zelf (beeldend) denk: ik stap niet op die trein. Het is maar een gedacht en gedachten komen en gaan (Cfr. Labee, maar zeker herkenbaar voor wie zich wat verdiepte in mindfulness/meditatie).

Het boek is een beetje als de processen van je pc leren begrijpen. De programma’s (en logica) achter de toepassingen.

Wat mij betreft een boek dat het waard is om lezen.

Charlotte Labee, Overprikkeld brein telt 272 pagina ’s en is uitgegeven door Kosmos. Te koop bij de lokale boekhandel of die grote gigant in Nederland voor zo’n €22,99 (paperback) of €5,99 e-book. (Prijs 09/22)