Gelezen : Zeg me dat ik oké ben, over perfectionisme – Marcel Hendrickx

Perfectionisme

Soms denk ik dat perfectionisme een kwaal is die veel meer verspreid is dan we denken. Perfectionisme zorgt voor stress. Het is het ‘nooit genoeg’ en het steeds opnieuw hoger leggen van de lat. Maar wat houdt perfectionisme nu echt in ? Wanneer wordt het ongezond ? En wat is het profiel van een perfectionist ? Het is alvast niét iemand die meent dat hij/zij alles beter weet of kan.

Perfectionisme is niet ongevaarlijk

[perfectpullquote align=”full” cite=”” link=”” color=”” class=”” size=””]Met perfectionisme op zich is desondanks niet noodzakelijk iets mis. Er bestaat immers ook ‘gezond’ perfectionisme. De lat hoog leggen, streven naar een beter leven, een betere job, een betere relatie, een betere gezondheid – het zijn lovenswaardige doelen. Maar zelfs dat gezonde perfectionisme kan doorschieten in een streven naar een onbereikbaar ideaal. Het wordt dan een valkuil, want het ideale lichaam, de ideale job, de ideale relatie bestaan niet. De laatste twee decennia heeft wetenschappelijk onderzoek dan ook genoegzaam aangetoond dat perfectionisme een belangrijke rol speelt in een aantal veelvoorkomende psychische aandoeningen, zoals depressie, angst, burn-out en eetstoornissen. Diverse maatschappelijke trends, die ook in dit boek uitgebreid aan bod komen, beloven in deze context echter niet veel goeds. Ze zorgen er immers voor dat de druk op veel mensen, en vooral op jonge en kwetsbare mensen, alleen maar toeneemt. Je ‘moet’ presteren van jongs af aan, op school, in hobby’s, in de sportclub. Sociale media bulken van de ‘perfecte’ selfies, citytrips en gezinsuitjes.[/perfectpullquote]

Als ik rond mij kijk, dan lijkt de hele wereld wel besmet met perfectionisme en niet in de laatste plaats de leerlingen aan wie ik les geef. Onlangs was nog te lezen hoe leerlingen gebukt gaan onder stress en dat is niet verwonderlijk als ik hoor hoeveel ballen ze in de lucht moeten houden. Het zou speels moeten zijn maar het is dodelijk ernstig. De school met toetsen en examens, de trainer die uitdaagt om altijd iets beter te zijn, muziekschool, ballet. Het zijn zelden oorden waar géén expliciete evaluatie (lees : oordeel) aan te pas komt. Ouders kijken mee over de schouder. En zelfs als was er geen enkele vorm van evaluatie binnen de activiteit zelf, dan nog dwingt de sociale media je om een perfect leven te hebben. Je wil toch niet aanzien worden als saai ? Er moet toch wat gebeuren in je leven ?

Dit geldt trouwens even goed voor volwassenen, al denk ik dat jongeren kwetsbaarder zijn. Ze zoeken hun identiteit en spiegelen zich aan de groep. Slanke lijn. Sportief zijn. Guitig uit de hoek komen. Een lief hebben. Op reis gaan. Misschien niet eens omdat ze het diep in hun hart zo willen, maar wel omdat ze denken dat het zo moet.

Altijd opgejaagd

Veel rust komt er niet aan te pas. De volgende horde moet worden genomen. Zelfs genieten wordt een must.

[perfectpullquote align=”full” cite=”” link=”” color=”” class=”” size=””]Wie opgejaagd wordt door een knagend gemis, is immers bang om ‘stil te vallen’, want dat stilvallen confronteert hem of haar met wat niet perfect is. Dat uit zich bijvoorbeeld in vluchten in het werk, in de drank, in zelfbeschadigend gedrag, maar verrassend genoeg bijvoorbeeld ook in ontspanning: ontspanning wordt dan inspanning (‘ Ik moet genieten’).[/perfectpullquote]

Ik ben niet goed zoals ik ben

Aan de basis van perfectionisme ligt het willen voldoen aan een beeld. Dat beeld is niets anders dan wie volgens zichzelf zou moeten zijn maar niet is. Volgens Hendrickx is het vaak terug te leiden tot de kindertijd.

[perfectpullquote align=”full” cite=”” link=”” color=”” class=”” size=””] Het verstandige of brave kind in ons zorgt dat we ons aanpassen, zodat we in de maatschappij een plek hebben. De ontwikkeling van dat verstandige of brave kind kun je zien als een overlevingsmechanisme. Dit is aangeleerd, vaak onbewust gedrag, dat als doel heeft je te helpen bij bepaalde pijnlijke of onplezierige situaties. Het is de beste (meestal onbewuste) keuze die het kind kan maken in een situatie waarin het zich bedreigd voelt. ‘Zich bedreigd voelen’ betekent hier ‘zich niet aanvaard voelen zoals het is’ of ‘met zachte of harde hand gecorrigeerd worden’.[/perfectpullquote]

Getuigenissen

In het boek van Marcel Hendrickx staan vele getuigenissen over mensen met perfectionisme. Je leest er hoe zo’n manier van leven een uitputtingsslag is. Het is immers nooit genoeg. Perfectionisten hebben het heel moeilijk om ‘nee’ te zeggen. Ze zien ook bij voorbaat de dingen die niet oké zijn. De 98 % die uitmuntend is, laten ze zo aan zich voorbij gaan.  Die 2 procent ‘minder goed’, achtervolgt hen.

Controledwang

Niet weinig perfectionisten zijn heel efficiënt. Ze hebben een manier van werken ontwikkeld die hen tot de beste resultaten leidt. Ze gaan recht op het resultaat af, zonder omwegen en met een plan in hun hoofd. Ze hebben het dan ook heel moeilijk wanneer dat plan anders uitpakt dan verwacht of wanneer collega’s of naasten het anders willen doen. Dan maar liever alleen.

[perfectpullquote align=”full” cite=”” link=”” color=”” class=”” size=””]Als ze dan toch niet anders kunnen dan delegeren, wordt de taak vaak gewoon overgedragen. In de zin van: ‘Tot vandaag was dit mijn taak, vanaf morgen is het jouw verantwoordelijkheid, en ik zou liefst hebben dat je het me niet lastig maakt met vragen.’ Dit fenomeen speelt op het werk, maar ook thuis in de privésfeer steekt het de kop op: ‘Ik zal het zelf wel doen, want mijn partner kan dat toch niet.’[/perfectpullquote]

Te veel verantwoordelijkheid

Volgens Hendrickx nemen perfectionisten dikwijls teveel verantwoordelijkheid op zich. Dat heeft alles te maken met de nood aan controle en het omgaan met angst.

[perfectpullquote align=”full” cite=”” link=”” color=”” class=”” size=””]Dit symptoom doet je alert zijn voor dingen die niet goed lopen of voor taken die over het hoofd gezien worden. Als het ware vanzelf ga je extra verantwoordelijkheden op je nemen. Je ziet dingen die zouden moeten gebeuren, en zonder je af te vragen of die nu door jou uitgevoerd moeten worden, begin je eraan.[/perfectpullquote]

Grote verwachtingen

Ik vond het boek behoorlijk confronterend omdat ik veel herkende.  Het leerde me mezelf en anderen beter begrijpen. Ik zat dan ook op de punt van mijn stoel om te horen hoe je het beste met perfectionisme kan omgaan en of het überhaupt mogelijk is om uit die cirkel te stappen.

Die verwachtingen werden echter niet ingelost. Na zoveel helderheid (en rationaliteit) leek ik plots in de jaren 90 waarin New Age zijn welig tierde. De auteur heeft zijn wortels in NLP, Neuro Linguistisch Programmeren en laat dat toch nog te zweverig zijn voor mij.

Grote verdienste

Toch zou ik het boek aan veel (heel veel !) mensen willen aanraden omdat ik meen dat Hendrickx heel goed weet wat perfectionisme is en een schitterend beeld schetst van de perfectionist. Voor mij was het een behoorlijke eye-opener, zowel voor mezelf als voor de vele leerlingen met wie ik samenwerk.

De hele wereld roept ons op perfectionistisch te zijn !

Perfectionisme gedijt overigens zeer goed in onze maatschappij die ons om de oren slaat met slogans als ‘The sky is the Limit’ of ‘Just do it’, alsof het enkel en alleen een kwestie is van doen en dat je dan wel slaagt. Er is politiek steeds meer onbegrip voor mensen die niet kunnen, omdat ze worden voorgesteld als ‘niet willen’.  Lees maar het boek van Paul Verhaege. We geloven dat we alles kunnen en dat het een kwestie van keuzes en werken is. Dus als het niet lukt, is dat ook onze schuld. Geen wonder dat veel mensen gebukt gaan onder het gevoel niet goed genoeg te zijn.

Praktisch

Ik heb het boek graag gelezen en raad het aan omwille van de prima beschrijving van wat perfectionisme is en wat het doet met een mens. Het boek gaat ook naar de wortels van perfectionisme.

Marcel Hendrickx, Zeg me dat ik oké ben, over perfectionisme en bevestigingsdrang, Manteau 2016, 196 bladzijden.
Te koop bij Bol.com voor € 19,99 (Paperback). Ik las de Kindle-editie $ 16,36