Piketty: Kapitaal en ideologie, week #1
Het boek Kapitaal en ideologie is een zwaarlijvig boek dat ik maar in kleine stukjes tot mij neem. Omdat ik geen econoom ben waag ik mij niet aan een algemene bespreking maar zal week na week delen wat is blijven hangen in dit boek. Ik waag mij elke week aan 140 blz, de som van 7×20.
Elke dag 20 bladzijden Kapitaal en Ideologie
Dat bracht mij zondag op pagina 140 en daar eindigde ik ook mee deze week. Het boek wordt wellicht overschat in moeilijkheidsgraad. Je moet er natuurlijk je gedachten bij houden, maar Piketty legt als een ware didacticus alles netjes uit. Hij schetst meermaals de hoofdgedachte en gaat ze vervolgens uitdiepen. Zoals een echte professor het beaamt geeft hij nadien ook altijd een tussentijdse samenvatting.
Dit bleef me deze week bij
Elke maatschappij zoekt een rechtvaardiging waarom er grote kapitaalverschillen zijn.
“Elke samenleving ziet zich gedwongen de daarin bestaande ongelijkheid te rechtvaardigen, want zo niet, dan dreigt het politieke en sociale bouwwerk in te storten”.
De krachttoer van de kerk (of geestelijke stand)
Het is de kerk gelukt om kapitaal positief te definiëren, wat op zich een (daarom niet positieve) prestatie is, gezien het evangelie zelf absoluut niet positief is tegenover het vergaren van rijkdom. Dit in het kader van de grote rijkdommen van de geestelijke stand vroeger (en nu?).
Hoe winnaars het systeem van ongelijkheid rechtvaardigen
Het klopt niet dat de huidige ongelijkheid kan verklaard worden door het centrale thema van eigendom, ondernemersschap en meritocratie. Daar komt hij later in het boek op terecht, maar dat van ‘als je maar genoeg werkt en succesvol bent, word je rijk’, is een fabel.
“Het meritocratische discours lijkt dikwijls een eenvoudige manier voor de winnaars in het huidige economische systeem om ongelijkheid op ieder gebied te rechtvaardigen, zelfs zonder deze te onderzoeken, en om de verliezers te stigmatiseren vanwege hun gebrek aan verdienstelijkheid, deugdzaamheid en ijver.”
De ongelijkheid neemt (terug) toe
De toename van de sociaaleconomische ongelijkheid doet zich sinds de jaren 1980-1990 overal ter wereld voor.
Uit vergelijkingen van India, de VS, Rusland, China en Europa komt naar voren dat in 1980 het hoogste deciel in al deze regio’s op 25-35% van het nationaal inkomen lag en in 2018 op 35-55%.
Of anders gezegd dat de rijkste 10% zo’n 35-55% in handen hebben.
De verandering of herverdeling van kapitaal is ideologisch
“Eigendoms-, onderwijs- en belastingsstelsels hebben een grote invloed op de sociale ongelijkheid in een samenleving en de ontwikkeling ervan.”
Waaruit ik besluit dat het superbelangrijk is waar je politieke stem naartoe gaat, al gaat de problematiek van ongelijkheid staatsgrenzen te boven.
“Het zijn sociale en historische constructies die volledig afhankelijk zijn van het wettelijke, fiscale, onderwijs- en politieke systeem waarvoor een samenleving heeft gekozen en van de maatschappelijke categorieën die men hanteert”.
Economische groei, niet iedereen wordt er beter van
Het is een argument dat dikwijls wordt gebruikt, dat als het goed draait met de economie, iedereen er op vooruit gaat.
“Degenen met inkomens op het niveau tussen de percentielen 60 en 90 van de inkomensverdeling (dwz diegenen die noch tot de 60% laagste inkomensgroep op de wereld behoren, noch tot die van de 10% hoogste inkomens) – een interval dat grosso modo overeenkomt met de midden- en lagere klasse in de rijke landen – hebben niet of nauwelijks geprofiteerd van de mondiale economische groei tussen 1980 en 2018.”
Het onvermogen van de naoorlogse sociaal-democratische coalities
“We zullen ook zien dat het programma van de de sociaaldemocraten zich sinds de ineenstorting van het communisme onvoldoende heeft gebogen over de vraag onder welke voorwaarden bezit rechtvaardig is.”
Ik ben benieuwd, want het klopt met mijn ervaring. Waarom lukt het ons als maatschappij niet om de kloof tussen arm te dichten?
Hij neemt een tip van de sluier
“Het onvermogen van de sociaaldemocraten om de lagere klassen ervan te ovetuigen dat ze zich net zo bekommerden om hun kinderen en het onderwijs dat ze kregen als om hun eigen kinderen en hun elitaire opleidingen verklaart waarschijnlijk grotendeels waarom ze de partij van de gediplomeerden zijn geworden.”
Ongelijkheid als organisatie van de samenleving
Stond voorgaande nog allemaal te lezen in de inleiding van Kapitaal en ideologie, in hoofdstuk 1 heeft Piketty het over de standenmaatschappijen die men ongeveer overal op min of meer zelfde manier terugvindt. Drie standen, zijnde adel, geestelijkheid en ‘de rest’.
We zien overigens dat kapitaal, macht en recht dikwijls bij dezelfde groepen zat/zitten (en zo goed als) niet bij de rest die het werk moe(s)t doen. Deze standenmaatschappij had dus politieke en ecomische macht én regale macht.
Dergelijke 3 standen zijn niet uniek voor Europa. Wanneer we de standmaatschappijen in diverse landen bekijken, dan liggen Spanje en India dichter bij elkaar dan Spanje en Frankrijk.
De Franse revolutie
Egalité mag dan wel een leuze van de revolutionairen geweest zijn, na de revolutie bleek de uitvoering ervan moeilijker dan voorzien. Wat we wel krijgen is een meer gecentraliseerde macht (regelgeving) en een ontkoppeling van rechtspraak en eigendom. (De leenheer die ook recht sprak over zijn grondgebied).
Voila, dit was het voor deze week! Stiekem hoop ik dat jullie ook zin gekregen hebben om Kapitaal en ideologie te lezen, want het is echt meer dan de moeite waard. Maak je geen zorgen als je het vorige boek niet hebt gelezen, beide boeken zijn aanvullingen op elkaar maar kunnen los van elkaar gelezen worden (dat zegt hij zelf).
Groeiende ongelijkheid is een mondiaal probleem dat ons allen aangaat!
Thomas Piketty, Kapitaal en ideologie, uitgegeven door De Geus (2020), telt 1136 blz. en is te koop bij o.a. Bol.com voor € 49,00. (Je bent er dan ook wel even zoet mee).
