Piketty week 2 en 3: wanneer de rijke geld verliest, moet hij worden vergoed.

Het boek Kapitaal en ideologie is een zwaarlijvig boek dat ik maar in kleine stukjes tot mij neem. Omdat ik geen econoom ben waag ik mij niet aan een algemene bespreking maar zal week na week delen wat is blijven hangen in dit boek. Ik waag mij elke week aan 140 blz, de som van 7×20.

De logica van het geld / economie

Wat altijd terugkomt in het boek van Piketty is de vraag hoe een maatschappij ongelijkheid rechtvaardigt. Hij gaat daarvoor terug in de geschiedenis.

Slavernij

Ik was heel erg onder de indruk over de hoofdstukken die over slavenhandel en slavernij vertelden en vooral over het economisch denken. Het meest schrijnende geval dat ik las ging over Haïti (San Domingo) dat onder Frans bestuur stond. Toen de opstanden onder slaven al te groot werden, kon de slavernij onder voorwaarden worden vrijgekocht. Dit is de logica

• Slavenhouders moesten worden vergoed. Men rekende precies uit hoeveel financieel verlies 1 bepaalde slaaf met zich meebracht, rekening houdende met zijn leeftijd, geslacht, enzovoort. Er bestonden hele formules om dit te berekenen: de boekhouding van de slavernij
• De overheid financierde die vergoedingen, waardoor de staatschuld steeg, en de ‘gewone’ burger in principe betaalde voor de compensatie van de (rijke) voormalige slavenhouder.
• De (Franse) overheid vond dat Haïti zo’n 150 miljoen aan goudfranken moest betalen ter vergoeding aan de slavenhandelaars en om los te komen van slavernij.
• Overigens: slavernij mocht dan wel officieel niet meer bestaan, moeten werken om je vrijheid af te betalen is weer een vorm van dwangarbeid en slavernij.

Het bedrag vertegenwoordigde ongeveer 2% van het toemalige Franse nationaal inkomen. (…) Recent onderzoek heeft aangetoond dat deze 150 miljoen aan goedfranken meer dan 300% van het nationaal inkomen van Haïti vertegenwoordigden.

Natuurlijk kon Haïti dat niet betalen, dus kreeg het een lening, waarop weer rente moest betaald worden.

Dit hield in dat Haïti elk jaar en tot in lengte van jaren 15% van de inkomsten zou moeten betalen om alleen nog maar de rente over de staatsschuld te voldoen, waarbij dus geen begin werd gemaakt met het terugbetalen van de hoofdsom.

In 1825 werd Haïti onafhankelijk, de terugbetaling duurde tot … 1950.

Herstelbetalingen?

Als je er over nadenkt, dan is het toch waanzinnig. Slaven die slavenhandelaars compensatie moeten betalen om vrij te zijn. Zou het niet eerder omgekeerd moeten zijn? Moeten niet net die slaven worden vergoed voor generaties hard en gratis werk onder omstandigheden die alles behalve oké waren?

Herstelbetalingen ten aanzien van volkeren of groepen van de bevolking die onheus behandeld werden in de geschiedenis bestaan. Denk maar aan de Tweede Wereldoorlog, of

…de herstelbetalingen die nog steeds worden gedaan voor onteigeningen die plaats vonden onder verschillende communistische regimes in Oost-Europa in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog, ...

Als het echter over slaven gaat en over Haïti, dan blijft het verbazend stil. Niemand betwist wat er gebeurd is. Maar het lijkt de

indruk te wekken dat bepaalde misdaden zwaarder wegen dan andere.

Regels van de slavernij: Verliest de rijke geld, dan betaalt de arme

Bovenstaande titel komt niet uit het boek van Piketty maar het is wel de logica die ik keer op keer las. De slavenhandelaar was zogezegd zijn ‘investering kwijt’ en moest worden gecompenseerd. Die compensatie kwam er via de staat die dat weer verhaalde op de bevolking door middel van belastingen of door de slavenstaat te laten betalen.

Dat doet mij denken aan de bankencrisis. Wordt er goed verdiend, dan krijgen de aandeelhouders knappe winsten. Gaat het mis, dan wordt er aangeklopt bij de overheid, waarvan de middelen uiteraard uit belastingen komen.
Er mag dan wel geen slavernij mee zijn, de logica blijft dezelfde.

Straks zullen opnieuw grote bedrijven aankloppen om overheidssteun omwille van de coronacrisis. Het risico dat grote bedrijven over kop gaan en leiden tot werkeloosheid kan best vermeden worden. Maar bestaat het risico niet evenzeer dat het uiteindelijk de werknemer zelf is die zal ‘betalen’ (belastingen) om nog ’te mogen werken’ (en de aandeelhouders rijker te maken) ?

Het is de harde logica van deze vorm van economie. Zijn er alternatieven?

Thomas Piketty, Kapitaal en ideologie, uitgegeven door De Geus (2020), telt 1136 blz. en is te koop bij o.a. Bol.com voor € 49,00. (Je bent er dan ook wel even zoet mee).