Sprakeloos
Toen ik de eerste twintig bladzijden in Sprakeloos las vond ik alle heisa errond dik overdreven. Ik dacht : je zal maar Tom Lanoye heten en alles verkoopt als culinair hoogstandje. Ik moest me echt worstelen door die eerste twintig, vijftig misschien, bladzijden. Hij kwam niet to the point, het was barokke taal, hij leek in cirkels te draaien, schreef bladzijden vol met wat voor mijn part gewoon geschrapt mocht worden als : overbodig, schrijfoefeningen. Over ballonvaarten en de stad, alsof het een toeristische gids was.
Pas later begreep ik dat het misschien eigen is aan het begin van een moeilijk verhaal. Wie iets te vertellen heeft dat moeilijk onder woorden te brengen is, iets wat diep raakt, heeft tijd nodig om op verhaal te komen. En die lange inleiding leek inderdaad de tijd die hij nodig had om heel langzaam het portret van zijn moeder te schetsen.
En met wat een fijngevoeligheid heeft hij dat gedaan ! Ook al heb ik veel van Lanoye gelezen, ik ben geen uitgesproken fan. Inhoudelijk kan hij mij niet bekoren, maar ik ken geen ander die zo goed met taal omgaat als deze man, zo virtuoos, zo ambachtelijk ook. Want ieder woord lijkt wel gepolijst, alsof hij hele zinnen wikt en weegt tegenover de rest van het verhaal.
“Sprakeloos” moet een ontzettend moeilijk te schrijven boek geweest zijn. Ik denk dat het zijn moeder alle eer aan doet, al lijkt het mij een complexe dame te zijn geweest, een dame die het andere mensen ook moeilijk kon maken. In het boek ontmoeten liefde en wreedheid elkaar. De liefde van een moeder voor haar kinderen, een man voor zijn vrouw, en later ook de zorgende liefde van kinderen en echtgenoot voor de wreedheid van haar ziekte. Want wat gebeurt haar is een wrede grap van de natuur : hoe een mens weer op zijn knieën wordt gedwongen, beroofd van taal en scherpzinnigheid, beroofd van houvast en het leven om je heen en tenslotte ook beroofd van goed fatsoen en eergevoel. Want dat doet die ziekte met je.
Ik raad het iedereen aan om het te lezen. Omwille van de taal, omwille van Lanoye, maar ook omwille van het verhaal. Het is een pijnlijk verhaal. Want wat Lanoye beschrijft, is uiteindelijk heel herkenbaar voor de zovelen die ouders, grootouders of in het ergste geval leeftijdsgenoten hebben die ook op de knieën gedwongen zijn, die ook verloren lopen in een leven dat ooit van hen was.
Tom Lanoye, Sprakeloos, Prometheus, 360 blz, € 19,95
Ik kan me helemaal vinden in jouw bespreking. Ik had het boek uit de bib mee, maar door omstandigheden was ik er niet onmiddellijk kunnen aan beginnen. Toen ik er uiteindelijk aan begon en 50 blz ver was, kon ik het niet meer verlengen in de bib omdat het gereserveerd was. Maar ik was al zo verkocht, dat ik het meteen ben gaan kopen. Dit is echt een boek dat je moet hebben. Ik heb het intussen ook al aan verschillende mensen aangeraden.
Na het lezen van dit boek was ik zelf ook een beetje sprakeloos. Het sleept je mee en doet nadenken. Zijn schrijfstijl vind ik fenomenaal.
Ik was ook aan het twijfelen omdat ik geen Lanoyefan ben en omdat ik een beetje bang was dat het overroepen was (Lanoye, dat soort onderwerp, de open manier waarop hij blijkbaar geschreven heeft…), maar je beschrijving overtuigt me. Ik ga het boek zeker lezen zodra ik het in de bib vind.