Tonio – Een requiemroman – A.F.Th. van der Heijden

Tonio, zoon van Adriaan van der Heijden

Tweede week van januari en het eerste boek van 2016 is gelezen. Tonio, een requiemroman. A. van der Heijden vertelt in dit boek over de dood van zijn enige zoon Tonio, net geen 22 jaar oud. Hij is verongelukt op eerste Pinksterdag en sindsdien lijkt de schrijver in cirkels te leven. Welke betekenis heeft het verleden als dit de uitkomst is ? Welke toekomst kan er nog gebouwd worden als deze afgrond blijft gapen en het gemis alles zinloos maakt ?

Zoon van een schrijver

Schrijven zit zowat in het DNA van van der Heijden, alles wat hij ziet en meemaakt komt terecht in zijn dagboeknotities die hij vervolgens verwerkt in diverse romans. Van der Heijden was sowieso van plan om ooit een boek over het leven van zijn zoon te schrijven, zij het als geschenk op zijn 18de verjaardag, als ‘opstap’ naar de wereld die voor hem open lag. Dat hij meteen een ‘overcompleet’ boek  zou schrijven, met einde en al, had hij niet durven vrezen.

Ik kan niet anders dan nu over hem en voor hem schrijven, omdat al het andere er momenteel niet toe doet. Het is schrijven over Tonio, of niet schrijven – dat is geen kwestie van kiezen. Zonder erover te hebben nagedacht, zonder me ertoe te hebben gezet, was ik al bezig. (p. 372)

Een oneindig verdriet

Het verdriet lijkt oneindig en … zo ook het boek. Ik geef toe dat er veel schroom is van mijn kant om er iets over te schrijven. Ieder mens verwerkt de dood op zijn manier en het schrijven van dit boek was wellicht de manier waarop van der Heijden er in eerste instantie mee omging, al veronderstelt ‘omgaan’ een actieve daad en lijkt de auteur iedere keer weer tegen een muur van zinloosheid te lopen.

Onmacht

De onmacht is torenhoog. van der Heijden ziet zich, samen met zijn vrouw als een probleemoplosser, maar kan je de dood een probleem noemen als er gewoonweg geen oplossing bestaat, als er geen zinnig woord valt over te zeggen ? Die onmacht en verscheurdheid lees je dan ook op iedere bladzijde en bij tijden grijpt het je bij de keel. Het is verstikkend dat verdriet, als een oneindige oceaan waarin alleen nog te verdrinken is. Verdrinken in verdriet, en ook … de pijn écht wegdrinken door liters alcohol, als verdoving, als ritueel in de avond.

“De angst voor het onoplosbare probleem is ook de angst voor de toekomst” (p. 323)

Het vermoeiende is dat we iedere ochtend, uit de verschaalde roes ontwakend, een nieuw leven beginnen, en dezelfde avond alweer naar het oude teruggrijpen. Elke dag weer hetzelfde ritueel van hernomen pijnbestrijding. Het is kwart voor zeven in de vooravond. (p. 384)

Samengevat

Twee sterren : goed geschreven maar te langdradig. Van der Heijden is ook duidelijk niet mijn soort auteur. Samen verschillen !

• Taal  : van der Heijden won diverse prijzen en zeker is dat de man de taal en het ambacht van romanschrijven onder de knie heeft.
• Originaliteit : Weinig. Herinneringen en beschrijving van ervaringen in eigen leven
• Inhoud : de auteur schrijft over het overlijden van zijn zoon, vanaf het moment van de boodschap en de dagen en weken erna, verweven met herinneringen aan de jonge Tonio en het eigen leven.
• Emotie : zeer zwaar. Het verdriet en de radeloosheid zit in iedere letter vervat. Je kan er niet omheen. In dat opzicht een prestatie van de schrijver om een emotie zo weer te geven zonder ze te benoemen.
• Thema : wanhoop, opstand tegen de dood, begin van rouw
• Genre : autobiografisch
• Personages : Tonio, de auteur zelf en zijn vrouw, vrienden van Tonio, schoonfamilie
• Tempo : zeer traag
• Context : Nederland, eerste decennium 21ste eeuw.

Praktisch

Paperback bij bol.com : € 15,00. Ik las de Kindle versie € 9,99 euro.
Uitgeverij De Bezige Bij 2013, 640 bladzijden.