Zorgvragen in het onderwijs : ASS, dyslexie, ADHD…

Portretklassenraden

We zijn een kleine maand weg in het het schooljaar en de klassenraden staan op de agenda. Het zijn portretklassenraden, wat zoveel is als zien welk jongeren onze klassen bevolken. Zijn er jongeren die uitvallen of specifieke problemen hebben ? Het is nog te vroeg om ze echt resultaatsgewijs (problemen met vakken) te beoordelen, eerste prioriteit is nu dat ze zich thuis voelen in de klas/school en detecteren wat we kunnen doen om het leer- en leefproces makkelijker te maken voor hen die het moeilijk hebben.

Bijzondere zorgvragen

In de meer dan 20 jaar dat ik in het onderwijs sta heb ik het aantal ‘labels’ zien groeien. Waren er vroeger per klas 2 à 3 kinderen met een ‘bijzondere zorgvraag’, dan zijn het er nu veel meer. Ging het vroeger bijna enkel over dyslexie en ASS (autisme spectrum stoornis), nu zijn daar tal van bijzondere zorgen bijgekomen. Dyspraxis, dysorthografie, hoogsensitief, NLD, dysfasie, ADHD, ADD, er wordt ook gesproken over jongeren met kloof tussen het verbaal en performaal IQ en zo gaat het rijtje maar verder.

Het opmerken van bijzondere zorgvragen

Dat er een zorgvraag is, betekent dat iemand iets heeft opgemerkt. Dat kunnen ouders of leraren zijn en in het verlengde daarvan gespecialiseerde zorgverleners als logopedisten of psychologen en artsen.

Naar mijn mening loopt het hier soms fout. Is ieder druk kind een kind met ADHD ? Is een kind met een slecht leesbaar schrift een kind met dyspraxie ? Is een kind dat niet goed tegen drukte kan of veel lawaai, per definitie hoog sensitief ? Heeft een kind dat slecht leest en spelt per definitie dyslexie ? Ik betwijfel of dat echt altijd het geval is. Maar omdat men meestal werkt ‘in het voordeel van de twijfel’ (wat ik begrijp), zal men toch kiezen voor een aangepaste aanpak.

Een aangepaste aanpak voor leerlingen met bijzondere zorgvragen

Dankzij een fijnere diagnose hebben momenteel veel jongeren baat bij een aparte aanpak. Leerlingen met dyslexie mogen bij ons op school bv. een laptop gebruiken met daarop SPRINT-software. Teksten kunnen voorgelezen worden en het programma helpt bij spelling en het studeren van lessen. Sommige leerlingen met dyspraxie gebruiken bij ons ook een laptop, omdat ze aan hun eigen schrijven niet meer uitkunnen en via een laptop (en daarop het leerboek) beter kunnen ‘invullen’, of ‘oefenen’, in plaats van te werken met pen en papier.

Alle zorgleerlingen krijgen proefwerken in een eigen klas. Leerlingen met ASS durven wel eens blijven steken bij een vraag die ze niet onmiddellijk kunnen oplossen en zien ondertussen de tijd niet voorbij gaan waardoor er maar heel weinig is ingevuld.

Anderen worden specifiek geholpen met de organisatie van hun materiaal omdat dit (de chaos dan) hen tegenhoudt om te presteren naar hun kunnen.

Wanneer is het een succes ?

Het onderwijs is wat dit betreft in volle groei en evolutie. Niet alle scholen nemen dezelfde maatregelen en staan even open ten aanzien van een specifieke zorgvraag. Veel van deze domeinen zijn relatief nieuw en oudere (mezelf incluis) leraren hebben in hun opleiding weinig tot niets gehoord over al deze mogelijke moeilijkheden.

Ik heb in al die jaren veel ‘bijzondere leerlingen’ de revue zien passeren en dit ervaar ik persoonlijk als een succes :

1. De leerling voelt zich aanvaard zoals hij is,

   met zijn ‘eigen kenmerken’ en dit zowel door de andere leerlingen als door de leraren.
   Ik weiger te schrijven ‘beperkingen’, daarover straks meer.

2. De leerling voelt zich evenwaardig

   als alle andere leerlingen. Hij is geen probleemleerling, hij is geen zorgleerling, hij is een bijzondere leerling, net zoals die ene die o zo goed kan voetballen.

3. De leerling kan, door aangepaste maatregelen, hetzelfde bereiken als andere leerlingen.

   Wanneer de weg van A naar B gaat en de leerling raakt er evengoed, maar op andere wijze, dan hebben we de leerling zelfredzaam gemaakt. Hij doet de dingen op een eigen manier en misschien met hulpmiddelen, maar het lukt hem even goed.

Waar loopt het (soms) fout ?

1. De zorgvraag is te groot

   Sommige leerlingen redden het niet met ‘enkele’ maatregelen en hebben meer begeleiding nodig. Wanneer die er niet komt wordt de leerling continu met falen geconfronteerd.

2. Onrealistische verwachtingen

   Soms zitten leerlingen met beperkingen in richtingen die te zwaar zijn voor hen. Er valt een hele weg af te leggen om te zien of het niet kunnen volgen te maken heeft met de beperking of niet. Wie dyscalculie heeft kan nog zo geholpen worden door extra steunmaatregelen, als hij totaal geen hoofd heeft voor wiskunde zal een richting met een zwaar pakket wiskunde moeilijk of zelfs onmogelijk zijn.

3. Er wordt afhankelijkheid gecreëerd

   Deze zullen veel ouders ‘herkennen’ : soms is het makkelijker om snel iets in de plaats van je kind te doen dan met alle geduld bij je kind te zitten en het iets te leren en te zien vallen (en ook opstaan !). Soms wordt hulp ‘het zelf doen in plaats van de leerling’. Op lange termijn is dit nefast. De leerling is na jaren nog slechter af.

4. Ieder leerling vraagt eenzelfde aanpak

   Laat ons duidelijk zijn : het ene kind met ASS is het andere niet, geen enkel kind valt samen met één kenmerk. Elk kind heeft ook zijn eigen talenten en karakter. Een aanpak op maat is beter.

5. De school, het CLB moet het maar oplossen

   Ieder kind heeft nood aan ondersteuning thuis. Zeker kinderen die het moeilijker hebben.

6. Het kind wordt geproblematiseerd

   Dit is een van mijn grootste zorgen. Hoe zorg je ervoor dat een leerling een gezond zelfbeeld behoudt en niet de indruk krijgt dat het continu in begeleiding, therapie etc. moet ? Dat het ‘moet’ voldoen aan allerlei normen waar het misschien niet eens kàn aan voldoen en dat dat als problematisch wordt ervaren door ànderen ?

Er is dus werk aan de winkel. Voor alle partijen. Met de diepe hoop dat iedere leerling zich goed voelt en ten volle kan ontwikkelen om te worden wie hij ten diepste is.

Disclamer : Dit bericht is een persoonlijke visie. Het lijstje van ‘valkuilen’ en ‘successen’ is wellicht niet volledig. 
Geen reactieknop ? Zie onder de titel.